Edirne antlaşması

Edirne antlaşması, 1828 osmanlı-rus savaşı
sonunda Edirne’de imzalanan antlaşma
(14 eylül 1829). Navarin faciasından
s(1827) sonra başlayan (eylül 1828) osmanlırus
savaşı aleyhimizde gelişince barış isteği
belirdi, İngiliz ve fransız elçüerinin teşebbüsleri
ve çarın kayınpederi Prusya kralının
gönderdiği aracının çabalarıyle bir
antlaşma hazırlığına girişildi. 1829 Yılı yazında
çarlık orduları Balkanları aşarak islimiye
ve Yanbolu taraflarını zorlamağa
başladı, doğuda Erzurum’u aldı. Bu sırada
Edirne de düşünce, savaşa son vermek için,
İstanbul’daki Prusya elçisi denizden Tekirdağ’a
gitti, rus generali Dielitsch’e haber
göndererek ateşkes ilânını sağladı, iki
tarafın Edirne’de baqş ‘ esaslarını görüşmelerine
karar verildi. Bu arada Edirne’nin
doğusunda kalan rus askerleri çekildiler. Daha
önce İstanbul’daki İngiliz ve fransız elçileri
hükümetlerinden aldıkları talimata dayanarak
Mora’nın (Yunanistan) istiklâlini tanıması
hususunda Babıâli’ye verdikleri resmî
takrire yazılı cevap istediler ve Bebek
köşkünde yapılan müzakereler sonucunda
ilgili devletlerin evvelce Londra’da (22 mart)aldıkları kararları kabul etmek gereği belirdi
(6 temmuz). Bu kararlar Yunan hükümetinin
tam bağımsız bir devlet olması, sınırlarının
daha önce verilen mazbatada istenilen
şekilde çizilmesi; Yunan hükümdarlığının,
müttefik devletlerde hükümran olan
hanedanlardan birine mensup olmayan bir
prense asaleten verilmesi, Devlet-i Aliyye
ile Yunan devleti arasında barışın korunması,
iki tarafça genel af . ilânı, Yunanistan’a
göç etmek isteyen Rumlara bir yıl süre
tanınması v.d. gibi hükümleri, 9 maddede
kapsamakta idi. Askerî harekâta son
verilerek barış müzakerelerine Edirne’de
başlanması kararlaştırılınca Babıâlice Sadık
Efendi birinci ve Eminbeyzade Abdülkadir
Bey ikinci murahhas tayin edildiler
(15 ağustos 1829). Bir ay kadar süren müzakerelerden
sonra Edirne’de 16 maddelik
bir antlaşma imzalandı. Başlıca hükümleri:
1. karada ve denizde çarpışmalara
son verilerek, iki devlet arasında sınırsız
bir barış ve ^ dostluk kurulacak; bu
antlaşmanın şartlarına aykırı hareket edilmeyecektir;
2. Rusya, Boğdan ülkesini
eski sınırlarıyle Osmanlı devletine bırakacak,
Eflak bölgesinden Dobruca, Silistre,
ishakçı, Pazarcık, Varna, Yanbolu, Aydost,
Kırkkilise ve Edirne ile( Rumeli’de
işgal etiği bütün yerlerden geri çekilecektir;
3. Prut nehri eskiden olduğu gibi Boğdan
arazisine bitiştiği yerden Tuna’ya karıştığı
yere kadar iki devlet arasında sınır
olacak, Tuna kollarındaki bütün adalar Rusya’nın
tasarrufunda kalacak, bu nehrin sağ
kıyısı OsmanlIların olacak, 10 km’lik mesafe
boşaltılacak, hiç bir tesis yapılmayacak,
adalarda Rusya hiç bir bina ve istihkâm
yapmayacak, Tuna nehrinde seyri sefer
her iki devlet için serbest olacaktı; 4.
Gürcistan ve Kafkas tarafındaki birçok eyalet
uzun zamandan beri Rusya hudutları içine
girmiş; 1828’deki iran-Rusya arasındaki
Türkânçay antlaşma gereğince Revan, Nahçıvan
hanlıkları da Rusya’ya geçmişti. Bu
bakımdan iki devlet arasındaki yeni sınır,
Ahısha, Poti, Anapa kaleleri Rusya tarafında;
Kars,. Bayazıt, Erzurum bölgeleri OsmanlIlarda
kalmak üzere düzenlenecektir;
5. Eflak ve Boğdan’a yeni haklar tanınacak,
Eflak-Boğdan beyleri yaşadıkları
sürece görevde kalacak, Eflak ve Boğdan’daki
kaleler yıktırılacak, bu iki eyalette
osmanlı askeri bulunmayacak; 6. Akkerman
antlaşması gereğince Sırbistan’a tanınmış
olan imtiyazlar, yani Sırbistan muhtariyeti
bu antlaşma ile tekit edilecektir; 7.
rus ticaret gemilerine Boğazlardan geçiş
hakkı tanınacak, rus halkından olanlar osmanlı
memleketlerinde serbestçe ticaret yapabileceklerdir;
8. Osmanlı devleti Rusya’ya
on taksitte ödenmek üzere on bir buçuk
milyon duka altını tazminat ödeyecek; 9.
Osmanlı devleti 6 temmuz 1827’de Londra’da,
Rusya, İngiltere ve Fransız devletleri
arasında ve Yunanistan’ın istiklâliyle ilgili
anlaşmaya tam muvafakat bildirecek; 22
mart 1829’da bu esasa göre düzenlenen protokolü
da kabul edecek; antlaşmanın tasdikinden
sonra Rusya, İngiltere ve Fransa
murahhaslarıyle birlikte ve antlaşma esaslarının
uygulanmasını kararlaştırmak üzere
osmanlı devleti tarafından murahhaslar tayin
edilecek; 10. her iki devlet savaş sırasında
işgal ettikleri topraklarda genel af
ilân edecek, harb esirleri de bu anlaşmanın
onaylanmasından sonra derhal serbest bırakılacaklardır.