Efikler

Nijerya’da Cross River eyaletinde
Aşağı Cross Irmağı yöresinde yaşayan halk.
Nijer-Kongo dil ailesinin Kua koluna bağlı
bir Efik-İbibio lehçesi konuşurlar; bu lehçe,
benzer lehçeleri konuşan okumuş çevrelerde
edebiyat dili olarak benimsenmiştir.
İbibiolann bir kolu olan Efikler, 17. yüzyılın
ilk yansında Cross Irmağı boyunca
aşağılara göç ederek Creek Town, Duke
Town ve başka yerleşme merkezleri kurdular.
AvrupalIların Efik topraklarını Kalahari
İjolann New Calabar olarak bilinen
topraklanyla kanştırmalanndan kaynaklanan
bir yanılgı yüzünden, bölge Old Calabar
olarak anılmaya başladı. Old Calabar
başlangıçta bir balıkçı topluluğu iken, 17 –
19. yüzyıllar arasında Avrupa mallanna
karşılık, köle ve sonraları palmiye yağı ihraç
eden önemli bir ticaret merkezi durumuna
geldi. Avrupa’dan gelen gemiler, ticaret
yapma ayncalığı için Efik şeflerine bir vergi
(comey) ödemek zorundaydı.
Efiklerin büyük bölümü 20. yüzyılda kentlerden
aynlarak, ormanlık bölgedeki köylere
yerleşmiştir. Başlıca gıda ürünleri yam ve
manyokun yanı sıra gölevez, mısır, sebze
meyve ve balıktır. Erkek ile karıları ve
çocuklardan oluşan geleneksel aile yapısı,
çokeşliliğin silinmeye yüz tutmasıyla büyük
ölçüde değişmiştir. Erkek soyuna göre akraba
olan aile grupları bir “ev” oluşturur.
Eskiden en yaşlı erkeğin üstlendiği ev
başkanlığı günümüzde beceri düzeyine göre
ve seçimle belirlenmektedir. Akrabalık bağı
olan “ev”ler toplu olarak bir mahallede
oturur.
“Ev”lerin başkanlan arasından seçilen şef
obung), geleneksel olarak yetkilerini Egbo
Ekpe) Derneği’nin başkanı olarak kullanırdı.
Toplumun refah ve mutluluğunu sağlamak
için dinsel törenlerle orman ruhlarının
öfkelerini yatıştırmakla görevli olan ve
yalnızca erkeklerin üye olabildiği bu hiyerarşik
ve gizli dernek, ayrıca yasalan hazırlama
ve para cezası, idam ve boykot gibi
yaptırımlarla bunlara uyulmasını sağlama,
davalan karara bağlama ve iç banşı koruma
gibi işlevleri yerine getirir ve Efik toplumunun
yürütme organı olarak çalışırdı. Üyeler
arası dayanışma yoluyla kabile birliğini
koruyucu bir rol de oynardı. Toplumun
önde gelen kişilerinden oluşan Egbo’nun
üst kademeleri yalnızca yüksek giriş ödentisini
karşılayabilen varlıklı çevrelere açıktı.
Egbo hâlâ varlığım sürdürmekle birlikte,
devlet kurumlan yasama, yargı ve ekonomiyle
ilgili konulardaki ağırlıklı rolünü yitirmiştir.
Manevi alandaki etkisi de zayıflamıştır.
Geleneksel Efik dini üstün bir yaratıcı
tanrıya, atalara ve öteki doğaüstü güçlere
inancın yanı sıra büyü ve sinir öğeleri de
içerir. Günümüzde Efiklerin çoğu Hıristiyanlığı
benimsemiştir.