EKREM HAKKI AYVERDİ

EKREM HAKKI AYVERDİ; Türk mîmârmühendisi
ve mîmârlık târihi araştırmacısı. 1899
senesinde İstanbul’da doğdu. 1915 senesinde Vefâ
Lisesinden mezun olup, Mühendis Mekteb-i
Âlîsine girdi. 1920 senesinde burayı bitirdikten
sonra İstanbul Belediyesi Fen işlerinde vazîfe aldı.
Bir buçuk yıl kadar çalıştıktan sonra ayrılıp serbest
meslek hayâtına atıldı.
Serbest mühendislik ve müteahhitlik yaptığı İstanbul
ve Trakya’daki birçok târihî yapıyı restore
etti. Onun gerçekleştirdiği restorasyonlardan bir
kısmı şunlardır: İstanbul’da Zeynep Hanım Konağı,
Dârülfünûn (İstanbul Üniversitesi) Kütüphânesi,
Harbiye Nezâreti ve aynı binânın İstanbul
Üniversitesi olarak düzenlenmesi, Topkapı Sarayındaki
bâzı kısımlar, Bâlî Paşa, Sultan Selim,Mesîh Paşa, Lâleli, Ayasofya, Dâvûd Paşa câmileri,
Gazanfer Ağa, Kuyucu Murad Paşa ve Haşan
Paşa medreseleri, Beykoz îshak Ağa Çeşmesi,
Edirne’de Selimiye Câmii, Üç Şerefeli Câmi, Eski
Câmi, Yıldırım, Murâdiye ve Süleymân Paşa
câmileri ile Çelebi Bedesteni, Havsa’da Sokullu,
Çorlu’da Süleymâniye câmileri.
Ekrem Hakkı Ay verdi, 1950 senesinden sonra
iş hayâtını bırakarak kendini İlmî araştırmalara
verdi. Türk mîmârlık târihi alanında araştırmalar
yaptı. Türk sanatı, bilhassa Osmanlı devri
Türk mîmârîsi hakkında incelemelerde bulundu.
Önceleri sâdece Türk sanatının Fâtih Sultan
Mehmed Han devri eserlerini inceledi. 1953 yılında
neşrettiği İstanbul’un fethinin 500. yıl dönümünde
Fâtih Devri Mîmârîsi adlı eserinde
bir devri topluca ortaya koyarak sanat âlemine tanıttı.
Osmanlı mîmârlık târihinin ilk devresi ile
Çelebi Mehmed ve Sultan İkinci Murad Han devirleri
mîmârî âbidelerini toplayan eserini iki
büyük cilt hâlinde hazırladı.
Bir taraftan bu İlmî araştırmaları yapan Ekrem
Hakkı Ayverdi, diğer taraftan Mühendisler
Birliği, Turing Kulüp, Kubbealtı Cemiyeti ve
İstanbul Fetih Cemiyetinin çalışmalarına katıldı.
İstanbul Fetih Cemiyeti ile bu cemiyete bağlı
Yahyâ Kemâl Enstitüsü ve İstanbul Enstitüsünün
otuz yıl müddetle başkanlığını yaptı. 1979 yılında
kendisine İstanbul Üniversitesi Senatosu tarafından
“Fahrî Edebiyat Doktoru” pâyesi, Aydınlar
Ocağı tarafından “Üstün Hizmet Armağanı”
verildi.
Ekrem Hakkı Ayverdi’nin bir başka hizmeti
ise bugün millî sınırlarımız dışında kalan topraklardaki
mîmârî eserlerin tesbiti ve neşredilmesidir.
Bunun için 1975 ve 1976 senelerinde
iki defâ seyâhata çıktı. Uzun arşiv çalışmaları
sonunda Avrupa’daki Osmanlı Mîmârî Eserleri
külliyâtını hazırladı. Bunlar; Romanya, Macaristan,
Yugoslavya, Arnavutluk, Yunanistan ve
Bulgaristan’ı içine alacak şekilde dört büyük cilt
hâlinde neşredilmiştir.
Ekrem Hakkı Ayverdi’nin sekiz büyük ciltten
meydana gelen külliyâtı, Osmanlı mîmârîsinin
başlangıcından Fâtih Sultan Mehmed Han devri
sonuna kadar 250 senelik bir devresini ele aldığı
gibi, devir ve târih gözetmeden, Avrupa’daki
bütün Türk eserlerini ihtivâ etmektedir.
1978 senesinde bütün mal varlığını, kitaplarını,
içindeki eşyâ, hat, tezhip, cilt, yazı âletleri
ve işleme koleksiyonlarıyla birlikte evini, kendi
kurmuş olduğu Kubbealtı Kültür ve Sanat Vakfına
bağışladı. 24 Nisan 1984 târihinde İstanbul’da
öldü. Merkez Efendi Kabristanına defnedildi.Eserleri: 1) On Sekizinci Asırda Lâle, 2) Fâtih
Devri Mîmârîsi, 3) Fâtih Devri Hattâtları, 4)
Yugoslavya’da Türk Âbideleri ve Vakıfları, 5)
On Dokuzuncu Asırda İstanbul Haritası, 6) İstanbul
Mîmârî Çağının Menşei Osmanlı Mîmârîsinin
İlk Devri, 7) İstanbul Vakıfları Tahrir
Defteri, 8) Osmanlı Mîmârîsinde Çelebi ve
İkinci Sultan Murâd Devri, 9) Osmanlı Mîmârîsinde
Fâtih Devri, 10) İlk 250 senenin OsmanlI
Mîmârîsi, 11) Avrupa’da Osmanlı Mîmârî
Eserleri: Romanya-Macaristan (I), Yugoslavya
(II, III), Bulgaristan-Yunanistan-Arnavutluk
(IV). Bu serinin ilk üç cildi bir heyetle
berâber hazırlanmıştır.
Ekrem Hakkı Ayverdi’nin çeşitli dergi ve ansiklopedilerde
yetmiş beş kadar makâlesi yayınlandı.
Bunların bir kısmı, ölümünden sonra Makâleler
adıyla bir kitap hâlinde neşredildi.