ERMENİSTAN

ERMENİSTAN
DEVLETİN ADI………Ermenistan Cumhûriyeti
BAŞŞEHRİ……….. ……………………………. ..Erivan
NÜFÛSU…………. ……. ………………… …. 3.400.000
YÜZÖLÇÜMÜ………….. ………29.800 km?
RESMÎ DİLİ………………………… …………Ermenice
DÎNİ……………… ……. ……. …Hıristiyanlık
PARA BİRİMİ……… .. ……..Ruble
Asya’nın batısında yer alan bir devlet. Kuzeyinde
Gürcistan, doğusunda Azerbaycan, batısında
Türkiye, güneyinde Nahçıvan ve İran yer alır.
Târihi
Ermeni uygarlığının temeli M.Ö. 6 . asırda,
eski Urartu krallığının kalıntıları üzerine atılmıştır.
Urartuların topraklarına yerleşen Ermeniler
bir süre sonra Med İmparatorluğunun hâkimiyeti
altına girdi. M.Ö 331’de Büyük İskender’in eline
geçen bölge, M.Ö 301’de Selevkos İmparatorluğunun
bir parçası hâline geldi. Bir ara ikiye ayrılan
Ermeniler İmparator İkinci Dikran zamanında
tekrar birleşti ve güçlerinin en yüksek noktasınaulaştılar. Güneye doğru genişleyen Ermeni devleti,
bir süre bölgenin en güçlü devleti hâline geldi.
M.Ö. 6 6 ‘dan M.S. 3. asra kadar Ermeniler, Roma
ile Partlar ve Persler arasındaki rekabetin ortasında
kaldılar. 300’lü yıllarda Ermenilerin Hıristiyanlığı
kabulü ile devlet toprakları ikiye ayrıldı.
Bir bölümü Bizansın, bir bölümünde Perslerin hâkimiyetine
girdi.
Ermeniler 653’te Müslüman Arapların hâkimiyeti
altına girmelerine rağmen özerkliklerini korudular.
On birinci asırda Ermeni toprakları tekrar
Bizans tarafından ilhak edildi. Bunu Selçuklu akmları
takip etti. On birinci asrın sonlarına doğru bütün
Ermeni toprakları Türk hâkimiyeti altına girdi.
On üçüncü asırda bölge Moğol istilâsına mâruz
kaldı. Selçukluların Anadolu fethinden sonra, Ermenilerin
bir kısmı Kilikya’ya göç ettiler ve Haçlı
seferleri sırasında batı devletleri ile ittifak yaptılar.
On altıncı asırdan îtibâren Ermeniler, Osmanlı
Devleti ile İran savaşları arasında kaldılar. Bu durum
17. asrın sonlarına kadar devam etti. Bu dönemde
Ermeniler Avrupa ile Doğu arasındaki ticârette
önemli rol oynadılar.Rusya’nın 19. asırda Kafkaslara doğru genişleme
politikası, Ermeni kültürünün canlanmasına
ve batılı devletlerin Osmanlı idâresi altındaki
Ermenilerle ilgilenmelerine sebep oldu.
Osmanlı-Rus Savaşı (1877-78) ve Ayastefanos
antlaşmasından sonra konu “Ermeni Meselesi”
hâlini aldı. Doğu vilayetlerinde Ermeniler arasında
1880’den sonra Rusya’nın desteği ile milliyetçilik
hareketi büyüdü. Teşkilâtlanma, hayır
cemiyetleri adı altında başladı. Buradan çeteciliğe
geçtiler. Hınçak Tedhiş Komitesi ve Taşnak Tedhiş
Komitesi gibi çeteler, Osmanlı Devleti bünyesinde
müstakil bir Ermeni devleti kurmak istiyorlardı.
Bunun için de yer yer Osmanlı ülkesinde
isyanlar çıkardılar. Birinci Dünyâ Harbi
sırasında, Ruslara yardım etmek için gönüllü taburlar
kuran Ermeniler, Müslüman halka karşı
katliam yaptılar.
Birinci Dünyâ Harbinin ardından Ermeniler,
Âzeriler ve Gürcüler Transkafkasya Federal Cumhûriyetini
kurdular. Fakat bu birlik kısa süre sonra
dağıldı. Bu arada kısa ömürlü bir Ermeni Cumhuriyeti
kuruldu. Rus ordusu 1920’de Ermenistan’ı
işgal etti. Bu arada 19 Nisan 1920’de İtalya’nın
San Remo şehrinde toplanan milletlerarası
bir konferansta Anadolu Türkleri ile Orta Asya
Türklerinin ittifakını (birleşmesini) kesmek üzere
bu ikisi arasına Ermenilerden bir set çekmenin
önemi üzerinde duruldu (Bkz. San Remo Konferansı).
Ermenistan 1922’de Azerbaycan ve Gürcistan
ile birleşince Transkafkasya Sovyet Federe
Sosyalist Cumhuriyeti kurulmuş oldu. 1936’da kabul
edilen yeni Anayasa ile Ermenistan, Sovyetler
Birliğini meydana getiren 15 cumhuriyet arasına
girdi.
Sovyetler Birliğinde başlayan reformlar Ermenistan’da
da köklü değişikliklere sebep oldu. İlk
çok partili seçimler 1990’da yapıldı. Ülke yeni bir
siyasi ve ekonomik döneme girdi. 1991 Eylülünde
yapılan halk oylamasından sonra, Ermenistan
bağımsızlığını îlân etti. Aynı sene, Bağımsız Devletler
Topluluğuna katıldı. Ermenilerin de yaşadığı
Dağlık Karabağ bölgesinin Ermenistan’a bağlanması
için başlatılan gösteriler Azerbaycan ile
ilişkilerin bozulmasına sebep oldu. Gösteriler bir
süre sonra iki devlet arasında savaşın çıkmasına yol
açtı. Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki savaş,
uluslararası kuruluşların bütün gayretlerine rağmen
devam etmektedir (1993).
Fizikî Yapı
Ermenistan toprakları genelde dağlıktır. Denizden
ortalama yüksekliği 1800 m civarındadır.
Ülke topraklarının kuzeybatısı yüksek sıradağlar,
derin nehir vadileri ve gönmüş yanardağların bulunduğu
lav platolarından meydana gelir. Ülkenin
en yüksek noktası olan Aragast Dağı (4090 m) budağlarla çevrili Sevan Vâdisi yer alır. Aras Irmağı
ve kolları bölgenin başlıca akarsuyudur. Sevan
Vâdisinde bulunan Sevan Gölü birçok akarsu ile
beslenir.
İklim
Ermenistan’da yüksekliğe göre büyük değişikliğe
uğrayan kuru bir kara iklimi hakimdir.
Yazları genelde sıcaktır. Dağ eteklerinde yüksek
olan yıllık ortalaması, ovalarda 2 0 0 0 mm’ye düşer.
Tabiî Kaynakları
Bitki örtüsü ve hayvanlar: Dağ etekleri ardıç
ve yazın otlak olarak kullanılan çayırlarla kaplıdır.
Ormanlar ülke topraklarının % 10’unu teşkil eder.
Yarı çöl alanlarında, yabangülü, sarısabır, ardıç, hanımeli
gibi sıcağa ve susuzluğa dayanıklı bitkiler
vardır. Ülke topraklarının büyük kısmında yabandomuzu,
çakal, yabankeçisi, ayı ve değişik yılan
türleri vardır.
Nüfus ve Sosyal Hayat
Ermenistan’ın nüfûsu 3,5 milyon civârındadır.
Bu nüfûsun % 90’ını Ermeniler, % 5’ini Âzeriler, % 2’sini Ruslar, % 3’ünü de diğer milletler
meydana getirir. Nüfûsun üçte ikisi şehirlerde oturur.
Ararat Ovası ile Irmak Vadileri nüfûsun en fazla
olduğu bölgelerdir. Başlıca şehirleri başşehir
I Erivan ve Kumayri, Kirovakon’dır.
Eğitim 7-17 yaş arasında mecbûrî olup, parasızdır.
Orta öğretim genel veya meslekî eğitim
veren okullardan meydana gelir. Erivan Devlet
Üniversitesinin yanısıra çeşitli enstitüler ve konservatuarlar
vardır.
Ekonomi
Ülke ekonomisi tarım ve sanâyiye dayalıdır.
Nüfûsun yarısına yakın kısmı tarımla uğraşır. İçki
yapımında kullanılan üzüm başlıca tarım ürünüdür.
Ayrıca meyve, sebze, tütün, pamuk, şekerpancarı
ve patates yetiştirilir. Hayvancılık fazla gelişmemiş
olup, çiftlik hayvanı besiciliği yapılır.
Güçlü bir sanâyi ülkesi hâline gelen Ermenistan’da,
başlıca sanâyi kuruluşları kimyevî madde,
demirin dışındaki metaller, makina, hazır âletler,
dokuma, içki, giyecek fabrikalarıdır. Mâdencilik
ekonomik açıdan önemlidir.
Dağlık arâzide ulaşımı zorlaştırmasına rağmen
demir ve karayolu ağı oldukça zengindir.
Başkent Erivan’dan dünyânın her yanına düzenli
uçak seferleri düzenlenir.