Gökyüzü | Çalgı Takımyıldızı

Alp Akoğlu
Çalgı Takımyıldızı
Temmuz ayında, Çalgı Takımyıldızı, tam başucumuzda yer alıyor. Çalgı, gökyüzünde küçük bir alan kaplamasına karşın, parlak yıldızlarıyla özelikle de gökyüzünün en parlak 5. yıldızı olan Vega’yla dikkati çeker. Mitolojide, Çalgı Orpheus’un arpını temsil eder. Takımyıldız, diğer birtakım eski kültürlerde genellikle bir kartala benzetilmiştir. Şekil olarak neye benze-tilirse benzetilsin, Çalgı Takımyıldızı, astronomlar için oldukça zengin bir bölgedir.

Takımyıldızın en parlak yıldızı Alfa (a) Çalgı, Vega olarak bilinir ve gökyüzündeki en parlak yıldızlardan birisidir. Vega,

0,03 kadir parlaklığında ve 26 ışık yılı uzaklıkta yer alan, gerçekte ise Güneş’ten 50 kat daha parlak bir yıldızdır. Vega, gelecekte gezegenler sahip olması muhtemel bir yıldız olarak değerlendirilmektedir; çünkü, yapılan kızılötesi dalgaboyundaki gözlemler, yıldızın etrafında soğuk bir toz bulutunun varlığını gösteriyor.

Vega, Güneş’le kıyaslandığında oldukça genç bir yıldızdır. Yaşı sadece birkaç yüz milyon yıl dır. Milyarlarca yıl sonra, Vega da Gii-neş gibi bir yıldız oi-duğunda, şu sıralar etrafında oluşmakta olan gezegenlerde hayat var olacak.

Vega’nın yakınında yer alan Epsi-lon (e) Çalgı, bir dürbünle ya da temiz havalarda çıplak gözle bakıldığında bir çift yıldız olarak görünür. Orta boy teleskopla bakıldığın da ise, bu çift yıldızın her birinin aslında çift yıldız oldukları görülür. Bu nedenle, e Çalgı genellikle çift çift olarak bilinir.

Epsilon1 (E’)Çalgı, bir 5, diğeri 6,1 kadir olan iki yıldızdan
ğişir. Beta Çalgı sisteminin yıldızları, birbirlerine Güneş’in Merkür’e olan mesafesinden daha yakınlardır. Bu yakınlık, iki yıldızın da şeklinin bozulmasına, neden olmaktadır. Spektroskopik incelemeler, bu iki yıldız arasında, madde akışı olduğunu da gösteriyor.

Beta Çalgı, aynı zamanda bir çift yıldızdır. Sarı renkli bir yıl-diz olan |3 Çalgı, 8 kadir parlaklığında mavi renkli bir bileşene sahiptir.

Çalgı Takımyıldızı’nda iki Messier gökcismi yer alıyor. Bunlardan birisi, ünlü M57, Halka Bulutsıısıı’dur. Gezegenimsi Bulutsular sınıfına giren M57, 2000 ışık yılı uzaklıktadır ve ölmüş bir yıldızın artıklarını içerir. Bulutsunun merkezinde ise bir beyaz cüce yer almaktadır. Astronomların tahminlerine göre, Güneş’i de, kırmızı dev aşamasından sonra böyle bir son bekliyor. Küçük bir teleskopla bakıldığında M57, 9 kadir par-
laklıkta, silik bir disk olarak görünür. (Jüpiter’in diskinden daha büyüktür). Halka şeklini görebilmek için ise en azından 10 cm çaplı bir teleskop gerekmektedir.’Merkezinde yer alan beyaz cüce ise 15 kadir parlaklıktadır ve küçük teleskoplarla gözlenemez.

Gezegenler

Venüs: Venüs, artık akşamları rahatlıkla gözlenebilecek kadar yüksekte. 4 Temmuz’da Arıkovanı (M44) kümesiyle, 22-23 Temmuz’da ise Regulus ile yakınlaşacak.

Mars: Parlaklığı yavaş yavaş azalan Mars, Başak Takımyıldızında yer alıyor.Gezegen hâlâ gözlem için iyi durumda; ancak, akşamları erkenden batıyor. Jüpiter: Oğlak Takımyıldı-zı’nda yer alıyor ve gece yarısından önce doğuyor. Parlak yıldızların olmadığı bölgede, parlaklı-ğıyla (-2,7 kadir) ol-

dnkrn ti

yi. —–’i.uı-1

gezegen ay boyunca , rahatlıkla gözlenebilecek..

Satürn: Balıklar Ta-

I kımyıldızı’nda yer alan Satürn, sabahları gözlenebilecek. Gezegenin parlaklığı yaklaşık 0,6 kadir olacak.

Merkür: Güneş’ten uzaklaşan gezegen, ay sonunda akşamları gözlenebilecek.

Ay: 4 Temmuz’da Yeni Ay,

12 Temmuz’da İlk Dördün, 19 Temmuz’da Dolunay ve 26 Temmuz’da Son Dördün evrelerinde olacak.
oluşur. Gerçek bir ikili sistem olan bu çift, her 1200 yılda birbirlerinin etrafında dönerler. Bu iki yıldızı birbirinden ayırt etmek için en azından 60 mm

vüpıı tm uuı-uuıı gtrit/Kıtî

Epsilon ^ (e2) Çalgı, Epsilon l’e göre biraz daha yakın bir ikilidir. Sistemi oluşturan yıldızlar 5,2 kadir ve 5,5 kadir parlaklıktadır. Yörüngeleri ise yaklaşık 500 yıldır. Epsilon Çalgı, bu dört yıldızıyla, teleskop sahiplerinin kaçırmaması gereken bir güzellik sergiliyor. Arazi dürbünleri bu dörtlüyü birbirinden ayırt etmeye yeterli olmayabilir. Ama yine de gözlerine güvenenler şanslarını deneyebilirler.

Beta (|3) Çalgı, oldukça ünlü, hatta bir tipe adını veren, “örten değişkenler” sınıfında bir yıldızdır. Parlaklığı, 13 günde bir 3,3 ve 4,3 kadir arasında de-
15 Temmuz 1997 Saat 22 *”cfe gökyüzünün genel görünüşü