GRAY, ELİSHA

Bakır üstüne gravür yapımının dört evresi.
leri şölenleri gösteren gravürler yaptırıp dağıttırmışlardır.
XVIII. yy’da gravür, davetiyelerin, reklam afişlerinin ve ünlü tabloların kopyalarını basmak için kullanılmış, böylece fotoğraf işlevi görmeye başlamıştır. O dönemde ayrıca, yenkli gravür deneyleri yapılmış, suluboya, pastel etkisi aranarak yeni bir yöntem bulunmuş, böylece, yalnızca resim uygulaması isteyen taşbaskı (litografi) ortaya çıkmıştır (oysa çukur gravür, gerçek bir meslekti).
Taşbaskı yönteminde destek, ince taneli, bir yüzeyi parlatılmış kalker (kalsiyum karbonat) taştır. Bu taşın üstüne yağlı kalemle resim çizilir; sonra, yağları tespit etmek için, taşın yüzeyine arapzamkı sürülür ve tümüyle mürekkeplenir. Yağlı mürekkep, yalnızca işlenmiş yüzeylere çökelir ve özel bir baskı makinesiyle prova alı-nm
Taşbaskı özellikle XIX. yy. sonunda, birçok taş kullanılarak renkli taşbaskılar yapma yöntemi bulununca gelişmiş, özgün yapıtlar dışında, bu sanatı yaygınlaştıran afişlerin basımında da kullanılmış, özellikle Toulouse-Lautrec, bu alanda büyük başarı sağlamıştır. Günümüzde tahta üstüne oyulan tümsek gravür ve çukur gravür artık kullanılmıyorsa da, taşbaskı yöntemi yaygınlığını sürdürmektedir.
Gray, Elisha _
ABD’li elektrikçi ve mucit (Barnesville 1835-Nevvton-ville, Massachusetts 1901). Oberling College’da öğrenim görüp, fiziğe, özellikle de elektrikli aygıtlara ilgi duyan (1867) Elisha Gray, otomatik telgraf rölesi, telgraf santralı ve işaret aygıtı, telgraf iletme rölesi gibi buluşlar gerçekleştirdi. E.M. Barton’la ortak olarak, Chicago’da sonradan adı Western Electric Company’e dönüştürülecek “Gray ve Barton” şirketini kurdu (1872); değişik tonlarda ses iletebilen bir telgraf düzeni kurmaya girişti: Böylece bir telden aynı zamanda birçok mesaj gönderilebilecekti. Buluşunu 1875’de uygulayıp (bu çalışması, insan sesinin de iletebileceği düşüncesini getirdi), buluşunun uygulanmasına ilişkin gerekli işlemlerin yapılması için ABD Patent ofisine başvurdu (14 Şubat 1876). Ondan birkaç saat sonra da Bell, telefonunun patenti için başvuru dilekçesi verdi (Bell de, Gray’inkine benzer bir iletken kullanmış, ancak başvurusunda bu aygıtı açıklamamıştı). Western Union Telegraph Com-pany’nin Bell ve Graylin aygıtlarının patentini istemesi sonucu, ikisi arasında büyük bir rekabet başladı. İnsan sesini ilk kez Bell iletmişti; ancak bunu yaparken Gray’in geliştirdiği aygıttan yararlanmıştı ve sonuçta onun aygıtı yeğlendi. Gray bundan sonra (1888-1891), elyazmalarını ileten ve tren istasyonları ile bankalarda geniş ölçüde yararlanılan telotograf aygıtını bulup, Gray Uluslararası Elektrik Kongresi’ni düzenledi (1893). Birçok teknik deneme ve iki kitap yazdı.
Gray, Stephen__
İngiliz fizikçisi (? 1670-Londra 1736). Yalıtılmış iletken cisimlerin elektrikle yüklenebileceğini gösterip (1727), iletkenliği bulan (1729) Stephen Gray, uzaklara enerji iletme konusundaki ilk deneyleri gerçekleştirdi. Etki yoluyla elektriklenmeyi buldu. Ayrıca, büyüteç gibi kullanılan su damlasıyla ilk gözlemleri yaptı.
Gray, Thomas__
İngiliz şairi (Londra 1716-Cambridge 1771). Cambrid-ge’de öğrenim gören Thomas Gray, İngiltere’nin kırlık bölgelerine birçok yolculuk yaptıktan sonra, kendini şiire adayarak, çeşitli türlerde şiirler ve edebiyat yönü ağır basan mektuplar yazdı. 1751 ‘de başlıca yapıtı olan Elegy Written in a Country Churchyard’ı (Bir Köy Me-
Thomas Cray.
GREENPEACE 361
zarlığında Yazılan Ağıt, 1744-1750) yayınladı. Birer edebiyat başyapıtı olan mektuplarında, hemen her şeyle ilgilenen meraklı ve daha o tarihte romantik denebilecek duygululuktaki kişiliğini ortaya koydu. Böylece romantik doğa duygusunu Ingiltere’de ilk ortaya koyan şairler arasında yeralıp, Pope’un tarzı ile romantizm arasında geçiş evresini oluşturdu.
Graz
Avusturya’nın güneydoğu kesiminde kent. Steier Alple-ri’nin eteğinde, Mur ırmağı kıyısında yeralan, Steier ilinin merkezi olan Graz’ın nüfusu 243 120’dir. Ülkenin Viyana’dan sonra ikinci büyük kenti olan Graz, önemli bir sanayi (makine sanayisi; kâğıt ve deri sanayileri; demir ve çelik tesisleri; optik aygıtlar yapımı; vb.) ve öğretim (üniversite) merkezidir.
Graziani, Rodolfo_
İtalyan mareşali (Filettino, Frosinenel 882-Roma1955). Orduda hızla yükselerek, 1930-1934 arasında Lib-
Mareşal Rodolfo Graziani.
ya’daki İtalyan kuvvetlerine komuta eden Rudolfo Graziani, 1935-1936’da Somali’de, 1936-1937’de Etyop-ya’da, 1938’de İtalyan Doğu Afrikası’nda valilik yaptı. 1940’ta Libya’daki Italyan kuvvetlerinin komutanlığına getirilerek Mısır’a girdi; ama Mart 1941’de Archibald VVavell yönetimindeki İngiliz ordusuna yenilince geri çekilmek zorunda kaldı. 1943’te Mussolini yönetimindeki Kuzey İtalya Cumhuriyeti’nin Savunma bakanlığına getirilip, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra yargılanarak yirmi yıl hapis cezasına çarptırıldı. 1950’de bağışlanıp, yeni-faşist akımın önderliğini üstlendi.
Great Basin: Bk. büyük havza.
Great Dividing dağları:
SIRADAĞLARI.
Bk. AVUSTRALYA
Great Slave Lake: Bk. büyük ESİR gölü.
Greco, El: Bk. el greco._
Greçaninov, Aleksandr Tihonoviç
Rus bestecisi (Moskova 1864 – New York 1956). Moskova Konservatuvarı’nda ve Petersburg Konservatuva-
rı’nda (Rimskiy Korsakov’un öğrencisi oldu) öğrenim gören Aleksandr Tihonoviç Greçaninov, 1903’te Dob-rinia Nikitiş operasını Moskova Büyük Tiyatrosu’nda sahneletti. 1925’te Yedinci Senfonisini besteledi. Rahibe Beatrice adlı ikinci bir opera ve koro için dinsel müzik parçaları (Missa Festiva, vb.) besteledi.
Greene, Graham_
İngiliz yazarı (Hertfordshire 1904-Vevey, İsviçre 1991).
Graham Greene, polisiye
romanlarında sık sık, başkalarını kötü yoldan çıkarmaya çalışırken, sonunda kendi de kötülüğe saplanan insan temasını işlemiş, sinemaya çok elverişli bir üslupla yazdığı bu romanların birçoğu (Gizli Ajan, 1945’te; Havana’daki Adamımız,
1958’de) sinemaya uyarlanmıştır.
Bir süre gazetecilik yapan Graham Greene, Stamboul Train (İstanbul Treni, 1932) adlı ilk romanında, sonradan birçok yapıtında geliştireceği sinemaya özgü tekniklerin ilk belirtilerini ortaya koydu. Liberya’ya yaptığı bir yolculuğu Journeu without Maps (Haritasız Yolculuk, 1934), Meksika’ya yaptığı bir başka yolculuğu da The Lawless Roads [Kanunsuz Yollar, 1939]) adlı yapıtında betimleyip, sonradan romanlarının bir bölümünde (The Power and the Glory [Güç ve Görkem, 1940], The Heart o/fhe Matter [Sorunun Özü, 1948], TheQui-et American [Sessiz Amerikalı, 1955], The Comedians [Komedi Oyuncuları, 1960]) burjuva toplumu içinde yalnızlığa itilmiş insanların sorunlarını ve emperyalizmin, diktatörlüğün acımasızlığını sergiledi; bir bölümünde (A Gun for Sale [Satılık Silah, 1930], The Confidential Agent [Gizli Ajan, 1939], The Ministry of Fear [Korkunun Göbeği, 1943], Havana’daki Adamımız [O-ur Man in Havana, 1958], vb.) polisiye romanlar biçiminde yazarak, uluslararası siyasal olayları işledi.
Greenpeace_____
Uluslararası çevre örgütü. Adı “yeşil ;barış”anlamına gelen Greenpeace örgütü, 1969’da bir grup Kanadalı çevreci tarafından kurulmuştur. Çevreye yönelen tehditlere karşı, dolaysız, şiddet içeriği taşımayan eylemler yapar. Ticari balina avcılığına, fok yavrularının kıyımına, kirli atıkların denize ve karaya dökülmesine son verilmesi, nükleer kirlilikten arındırılmış bir dünya yaratılması gibi amaçlarını kendine özgü yöntemlerle başarılı bir biçimde duyurması dünyada tanınmasına yol açmıştır.
10 Temmuz 1985’te örgütün Rainbow Warrior gemisinin, Fransız Polinezyası’ndaki nükleer denemeleri protesto etmek amacıyla bu yöreye doğru yol alırken, Yeni Zelanda’nın Auckland limanında Fransız ajanları tarafından batırılması, uluslararası bir siyasal olay niteliğine bürünmüştür.
362 GREENWICH
Greenwich
İngiltere’de kent.Thames ırmağının batı kıyısında, “Büyük Londra” anakentinin sınırları içinde yeralan Green-wich’in, nüfusu 214 500’dür. Önemli bir sanayi (doklar ve çeşitli sanayi kuruluşları) merkezi olmasının yanı sıra, planları Sir Christopher Wren tarafından çizilmiş olan Greenwich Krallık Gözlemevi’nin boylamların başlangıç yeri sayılmasıyla ünlüdür.
Gregoras, Nikephoros_
Bizanslı bilgin ve tarihçi (Karadeniz Ereğlisi 1296-? 1360). Yirmi yaşına doğru, bilgisini artırmak için İstanbul’a gelen Nikephoros Gregoras, Theodoros Metok-hites’in etkisiyle astronomiyle etkilendi. Andronikos ll’nin koruyuculuğu altında kendini araştırmalara adayıp, bir takvim reformu tasarısı hazırladı (1324). Kiliselerin birleştirilmesi görüşmelerine katıldı ve 1331 din meclisi tarafından suçlanmasına karşın, görüşlerinden vazgeçmedi. Dinbilim, felsefe, gökbilim alanlarında yapıtlar verdi ve şiirler yazdı. Başlıca yapıtı olan Tarih’ inde (1204-1359 yılları arasındaki olayları kapsar) yönetim, iktisat, vb. konularda değerli bilgiler verdi.
Gregorius I _
Papa (Roma 540’a doğru-ay.y. 604).Soylu bir ailenin oğlu olan Gregorius I, Roma valiliğine atanıp (572), dinsel yaşamı seçerek (574) İstanbul’da Papalık büyükelçiliği (579-585) yaptı. 590’da, Roma halkının ve din adamlarının isteğiyle papa Pelagius ll’den sonra papalığa getirilince, Roma’nın hıristiyan dünyasındaki üstünlüğünün pekiştirilmesi, kilisenin bütünüyle yeniden örgütlenmesi (dinsel tören kuralları, vb.), ariusçuların yeniden dine kazandırılması, İngiltere’deki halkların hıris-tiyanlaştırılması için çaba harcadı.
Gregorius II
Papa (Roma 669-ay.y. 731).715Mayısı’nda papa seçilen Gregorius II, İmparator İsaurialı Leon lll’ün ikonakı-rıcılığına karşı çıktı ve papa ile imparatorun çekişmesinden yararlanarak Roma’yı ele geçirmeye çalışan Lombard kralı Liutprand’ın bu tasarısına engel oldu. Aziz Bonifatius’u misyoner olarak Germania’ya göndererek, bölgenin hıristiyanlaştırılmasını sağladı.
Gregorius VII _
Papa (Soana, Toscana 1020’ye doğru-Salerno 1085). Alexander ll’nin ölümünden sonra papalığa seçilen (1073) Gregorius VII, kilisenin yeniden düzenlenmesine girişerek, din sömürücülüğüne, papazların evlenmesine, dinsel geleneklerin çözülmesine karşı çıktı. Elçilerinin Almanya’da direnişle karşılaşmaları üstüne, Dictatus papae adı altında toplanan 27 kararını yazıp, Roma Konsili’nde (1075) aforoz cezasını koydu ve piskoposluk seçimleriyle ilgili kararlarına uymayan imparator Heinrich IV’ü aforoz ederek, Canossa’daki şatosuna gitmek ve bağışlanmasını istemek zorunda bıraktı (Ocak 1077). Heinrich IV’ün yeniden iktidara gelince sözlerini tutmaması ve Clemens lll’ü ona karşı papa seçtirmesi üstüne, Sicilya’ya sığınmak zorunda kaldı.
Gregorius XI _
Amcası papa Clemens VI tarafından 19 yaşında kardinalliğe yükseltilen (1348) Gregorius XI, 1370’te papa seçildi. Papalığın İtalya’daki toprakları ancak papanın Roma’ya yerleşmesiyle elinde tutacağını anlayarak, Avignon’dan Roma’ya göçmeyi düşündü. Hıristiyanları Bizans’a yardım amacıyla bir Haçlı seferine yöneltebilmek için, İngiltere ile Fransa arasındaki savaşta arabuluculuk yaptı. 13 Eylül 1376’da Avignon’dan ayrıldı ve uzun bir deniz yolculuğundan sonra, 17 Ocak 1377’de Roma’ya vardı.
Gregorius XIII _
Papa (Bologna 1502-Roma 1585). Felipe ll’nin Napoli kral naibi kardinal de Granvelle’in desteğiyle papa seçilen Gregorius XIII, 1508’de Gregoryen takvimini hazırlattı.
grena_
Başkalaşmış kayaçlarda ve bazı yerli kayaçlarda bulunan doğal silikat grubu. Grena (Süleyman taşı da denir)
Papa (Rosiers- d’Egletons, Correze 1329-Roma 1378).
Grena türleri, 12-20 yüzlü billurlar biçiminde (solda) bulunurlar; mavi dışında hemen her renkte olabilirler. Sağdaki resim, soldaki taşın kesilmiş ve parlatılmış biçimidir.
grubunun yerel formülü X3Y2(Si04)3’tür; formülde X iki değerli katyonu (demir, magnezyum, kalsiyum ya da manganez), Y üç değerli katyonu (alüminyum, demir ya da krom), Sİ04 de dört oksijen iyonuyla çevrili silikat iyonunu gösterir. Başlıca grena çeşitleri arasında urano-vit, grosülonit, antradit, pirop, almandit ve spesartit sayılabilir. Grenalar, güzel renklerinden ötürü kuyumculukta kullanılır.