İSPİRTO

(lat. spiritus> ital. spirito’dan). Etil alkole halk arasında verilen ad. || Teşm. yol. İçki: Dedezade o günkii ispirto gıdasını almıştı (H. R. Gürpınar). || İspirto ocağı (veya lambası), mavi ispirto ile yanan küçük ve basit ocak. (Eşanl. İSPİRTOLUK. kam İn eto.) || Mavi ispirto, yakıt olarak kullanılan saf olmayan ispirtodur, içinde hafif zehirli mavi boya vardır. (Renkli ispirto da denir). || Saf ispirto (veya tuvalet ispirtosu), binde 966’sı saf geri kalanı sudur; tıpta, temizlenmede kullanılır. — ansİkl. Türkiye’de ham ve saf ispirto üreten fabrikalar Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. ile Tekel Genel müdürlüğüne aittir. Bu fabrikalar şunlardır: Eskişehir fabrikası, Turhal fabrikası (Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.); Paşabahçe fabrikası, İzmir fabrikası, Gaziantep fabrikası (Tekel Genel müdürlüğü). Eskişehir fabrikasının mevcut kapasitesi (ham ispirto) yıllık 18 000 000 litre, Turhal fabrikasının ise 10 000 000 litredir. Tekel fabrikalarında ham ispirto saf ispirtoya dönüştürülmektedir. Türkiye ispirto üretim kapasitesinin yılda 24-25 milyon litre olduğu kabul edilebilir (1966). Ayrıca Tekel idaresi de ham ispirtodan saf ispirto ürettiği gibi, soma da üretmektedir. Tekel idaresi üretimi (1965), ham ispirtodan saf olarak 1 800 000 litre, soma olarak 6 500 000 litre dolaylarındadır. Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. fiilî alkol üretimi (yüzde 100’lük 1966 programında ham ve saf olmak üzere) 24 000 000 litre dolaylarında, işlenen melas ise 80 000 ton oldu. Türkiye’deki ispirto tüketimi, ham ve saf olmak üzere 1964 yılında 24 000 000 litre civarındadır. ispirto Türkiye’de içki, tıbbî malzeme, kolonya, DDT, eter v.b. yapımında kullanılmaktadır. Tekel idaresinin 1965 yılındaki saf ispirto sarfiyatı, rakı, likör, votka, vermut ve mistel şarap için 1 800 000 litre dolaylarındadır. Tıbbî amaçlarla kullanılan ispirto miktarı 600 000 litre (1965); kolonya yapımında kullanılan saf ispirto sarfiyatı 3 000 000 litredir. ispirto, eter, aseton, asetaldehit, sirke asidi, polietilen, vinilklorür, polistiren, DDT gibi birçok maddenin imalinde bir ilk madde olarak kullanılır. Türkiye’de yalnız Makine Kimya Endüstrisi kurumunda eter ve Koruma Tarım ilâçları A.Ş. tesislerinde DDT yapımında kullanılmaktadır. Diğer sanayi kollarındaki sarfiyat sadece «çözücü veya tiner» olarak yapılmaktadır. Sanayie verilen saf ispirto (yüzde 100) 1965 yılında, Makine Kimya endüstrisi için 1 400 000’i aşkın, Koruma Tarım İlâçları A.Ş. için ise 900 000 litre dolaylarında olmuştur. Tekel ispirto satış fiyatları ispirtonun «şişelenmiş» ve «dökme» olarak piyasaya arzına göre değişmektedir. Ayrıca tüketim yerleri itibariyle fiyatlarının tespiti çeşitli kanun ve kararnamelerle düzenlenmiştir. ♦ İspirtocu i. isp irto içen ayyaş,