İsviçre Alpleri

Alpler’in iç kısmında önalpler’den daha yukarıdadır. Fransa’da Güney önalpler daha çok akdeniz iklimi, Kuzey önalpler ise tersine serin ve yağışlı okyanus iklimi et-kisindedir. İsviçre önalpleri’nin iklimi dana karasaldır; ama bu dağlar çoğunlukla fon etkisindedir. Bu sıcak ve kurak rüzgâra, çok daha sert bir kara iklimi hüküm süren doğu Pireneler’de çok ender rastlanır. İtalyan yamacında önalpler çok orijinal bir iklimin etkisi altındadır; «İnsubria iklimi» denen bu iklimde sıcak ve yağışlı yazlar, vâdilerde egzotik bitkilerin yetişmesine imkân verir.
• Bölgesel coğrafya, önalpler, sıradağların çevresinde düzenli bir şekilde uzanmaz. Alp yayının dış kısmında (Fransa, İsviçre ve Avusturya yamaçları) iyice şekillenmiştir. Fransa’da Kuzey ve Güney Alpleri kesinlikle farklıdır. Kuzey önalp-ler’de tortul örtUyü etkileyen kıvrımlar güneybatıdan kuzeydoğuya doğru uzanır. Güney önalpler’de ise kıvrımların yönü karmaşıktır. Bütün, geniş kubbeler ve çanaklardan oluşur.
İsviçre Alpleri’ııde Valais (Rhône) ve Yukarı Rhône karığı, önalpler ile Büyük A.lp-ler’i temas ettirmez; gerçekten billûrlu yüksek kütleler bölgesinde uzanır. Buzul vadilerinin koridorları ile yarılan İsviçre ön-alpleri, batıdan doğuya doğru birbirini takip eden Chablais, Fribourg, Bern, DortKanton ve Sankt Gailen önalpleri’nden meydana gelir.
Avusturya önalpleri yalnız kalkerli sıradağları ve yaylaları değil, sıradağların doğu ucundaki fazla yüksek olmayan billûrlu kütleleri de (Klagenfurt havzası gibi) içine alır (olağanüstü durum). Sıradağların kuzey yamacında Avusturya önalpleri, Büyük Alpler’den Inn karığı ile ayrılan All-gâu’yu ve Bavyera önalpleri’ni kapsar. Sıradağların iç yamacında (İtalyan yamacı), bir önalpler bütünü ayırt etmek çok daha güçtür. Batıda Como gölüne kadar Büyük Alpler, Po ovasında ansızın çöker ve önalpler’i hemen tamamıyle ortadan kaldırır. Doğuya doğru kalkerli bölgenin genişliği yüzünden önalpler’i sıradağların geri kalan kısmından ayırmak güçtür. Val-tellina vâdisi Bergama önalpleri’nin kuzey sınırıdır; Trentino ve Venedik önalpleri, kalkerli Dolomiler kütlesinden çok daha güçlükle ayırt edilir. (L)
ÖNANTAL i. (fr. oenanthal). Kim. Formülü CH3(CH.”)r,CHO olan önantalik aldehit. Eşanl. HEPT1LİK ALDEHİT, HEPTA-NAL. Esk. önantol. .
— ANSİKL. önantal, düşük basınçta hint yağının damıtılmasından elde edilir. Bu kuru damıtmada, önantaldan başka, ünde-silenik asit de vererek ayrışan risinoleik asit meydana gelir.
önantal renksiz, keskin kokulu bir sıvıdır. Yoğunluğu 0,827’dir; 155°C’ta kaynar ve aldehitlerin bütün özelliklerini taşır. Fosfor pentaklorür etkisiyle, sodyum ami-dürle işlendiği zaman heptin veren önaltılı-den kloriir haline dönüşür. Kromat-sülfii-rik asit karışımı, önantali, önantilik asit halinde yükseltger. (L)
ÖNANTİLİDEN i. (fr. oenanthyledène). Formülü CHa—(CH2)î—C=CH olan Uç bağlı hidrokarbon. Eşanl. HEPT1N-1. (L)
ÖNANTİLİK sıf. (fr. oenanthylique). Kim. Alkoller (bk. HEPTILIK), aldehitler (bk. ÖNANTAL) ve asitler arasında, bileşiminde yedi karbon atomu bulunan, HEPTİLîK veya HEPTANOİK ASİT de denen çeşitli bileşikler için kullanılır.
— ANSİKL. 1941’de Tillay’in hint yağını doğrudan doğruya yükseltgeyerek bulduğu, CHs—(CH2)5—COîH formülündeki önantilik asit, önantal’in soğukta kromat-sülfürik asit karışımıyle yük-seltgenmesinden elde edilir. Hafif donyağı kokusunda, 0,935 yoğunluğunda, 224°C civarında kaynayan bir sıvıdır. 188°C’ta kaynayan etil esteri konyağa koku vermekte kullanılır. (L)
ÖN ASYA. Bk. ASYA (ÖN), ön Asya ve Anadolu dilleri, M.ö. III. binden M.ö. VIII. yy.a kadar Mezopotamya ve Anadolu’da konuşulan diller. Mezopotamya’da bu dillere Sümerce, Akatça,