kalyoncu, Osmanlı donanmasında sefer sırasında kalyonlarda hizmet veren asker sınıfı.
Kalyoncu
Uğur Saner Arşivi
İlk kalyoncu sınıfı, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın sadrazamlığı (1676-83) sırasında oluşturuldu (1682). Başlangıçta her yıl, donanmanın denize açılma mevsiminde belirli yerlerden (örn. Çekmeceler, Silivri, Tekirdağ, Batı Anadolu kıyı kasabaları) yazılan ve “taşralı neferat” da denen kal-
yonculara, hizmetlerinin karşılığında “kalyoncu belediyesi” adlı bir aylık ödeniyordu. 1701 ’de Kalyoncu Kanunnamesi çıkarılarak donanmada yer alacak 40 kalyondan her birinde 160 kalyoncunun bulunması ve bun-lann sıkı bir eğitimden geçirilmesi koşulu getirildi. Bu kanunnameyle aylıkları, terfileri ve emeklilikleri de düzenlendi. 1770’teki Çeşme Baskmı’ndan sonra Cezayirli Haşan Paşa mevsimlik kalyonculuğun sakıncalannı ortadan kaldırmak için, Kasımpaşa’da Kalyoncu Kışlası’nı yaptırarak aylıklı ve sürekli deniz askerliğini öngören bir örgüt kurdu. Kalyoncuların inzibat işleri için de Galata’ da ve Haliç iskelelerinde kalyoncu kulluğu denen birer karakol oluşturuldu. Kalyoncu-lann kayıtlannı tutan ve ücretlerini ödeyen kalyonlar kâtibi, ona yardım eden kalyonlar halifesi ve her kalyonda bulunan kalyon defterdan da aynı dönemde görevlendirildi. 1827’de, Navarin Deniz Savaşı’ndan sonra donanma yenilenirken kalyoncu sınıfı kaldı-nlarak yerine “tersane tüfekçileri neferatı” adıyla yeni bir denizci sınıfı kuruldu.