kaz

, Anseriformes (kazsılar) takımının Anatidae familyasının Anser cinsini oluşturan dokuz, Branta cinsini oluşturan beş iri yapılı kuş türünün ortak adı. Kazlar irilikleri bakımından aynı familyadan olan kuğularla ördeklerin arasında yer alır. Ama bu iki akrabası kadar suya bağlı bir yaşam sürmez. Erkek ve dişi birbirine benzerse de erkekler genellikle dişilerden iridir. Boyun
Evcil kaz (Anser anser)
ABC Ajansı
bölümleri bütün türlerde gövdeden kısadır. Başlıca besinleri olan otları koparmaya uyarlanmış gagalan başa bağlandığı yerde genişler ve bazen bir kambur oluşturur. Kuğu ve ördeklere göre gövdelerinin daha önünde yer alan bacaklan yürümelerini kolaylaştırır.
Erkek ve dişi kazlar uçarken ya da tehlike karşısında, kornayı andırır bir sesle bağnşır, kızdıklan zaman boyun tüylerini kabartırlar. Erkeğin bir saldırganı kaçırdıktan sonra attığı zafer çığlıklarına eşi ve yavrulan da katılır. Kazlar yaşamları boyunca tekeşlidir. Yere yaptıklan basit yuvalarda dişiler sayılan 3-12 arasında değişen yumurta üzerinde 24-33 gün kuluçkaya yatar. Yumurtalar kirli beyaz renkli ve pütürlüdür. Dişi kuluçkaya yatarken erkek de koruyuculuk görevini üstlenir. Hav tüyleriyle kaplı yavrular yumurtadan çıktıktan sonra kendi başlarına beslenir; bununla birlikte yumurtadan çıktıktan sonraki ilk yazlarını erişkinlerin gözetiminde geçirirler. Kazlar yabanıl ortamda
10-15 yıl, bakım altında 30 yıl ya da daha çok yaşayabilir. Kuzey Yarıküre’de yaşayan bu göçmen kuşlar kışı güneyde, belli üreme yerlerinde geçirir; göçleri sırasında değişen mevsimin habercisi olarak karşılanırlar. İyi uçucu olan Kazlar yükseklerde V biçiminde sürüler halinde uçar.
Türkiye’de çok bol bulunan boz kaz(*) aynı zamanda en yaygın biçimde yetiştirilen evcil kaz soylarının atasıdır. Kısa kalın boynu, çok küçük gagası, kızıl kahve göğsü ve uzaklarda uçarken bile ayırt edilebilen beyaz yanları olan ala kaz (Branta ruficollis) ile bacakları turuncu, gagası alaca olan ekin kazı (Anser fabalis) Türkiye’nin çeşitli sulak yerlerinde konaklayan ve sakarca kazlar-dan(*) çok daha az rastlanan türlerdir. Bakım altında yaşamaya çok yatkın olan kazların ilk evcilleştirilen kuşlar arasında yer aldığı sanılmaktadır. Çeşitli kazı alanla-nnda bulunan fosillerin değerlendirilmesi sonucu kazın Neolitik Çağdan (İÖ 8000-5500) başlayarak insanla bir arada yaşadığı anlaşılmıştır. Aynca boz kazın en azından 4 bin yıl önce evcilleştirildiğini gösteren kanıtlar vardır. Günümüzde hemen her ülke hayvancılığında yer alan kaz yetiştiriciliği, SSCB, Polonya, Macaristan, Çekoslovakya, ADC, Fransa ve Hollanda’nın yanı sıra çeşitli ülkelerde de yerel olarak önemli bir ekonomik etkinliktir. Kaz lezzetli eti, yağı, karaciğeri, daha az olarak da tüyü ve tavuğunkine benzeyen yumurtası için yetiştirilir. Boz kazdan türetilmiş Toulouse ve Emden soylan eti için beslenen en ünlü kaz soylandır. Fransa’da geliştirilen ve evcil kazlann en ağın olan Toulouse soyunun tüyleri karnında beyaz, yanlarında açık boz, sırtında koyu bozdur. Erişkin erkekler ortalama 11,7 kg, dişiler ise 9 kg ağırlığındadır. Yıllık yumurta verimleri 25-40 dolayında değişir. Emden soyu Toulouse soyuna yakın ağırlıkta ve düz beyaz renklidir. Yıllık yumurta verimi 30-40 dolayında değişir. Almanya’da geliştirilen bu soy daha sonra İngiltere ve ABD gibi ülkelere götürülerek buralarda da yetiştirilmeye başlamıştır. Fransız mutfağının gözde yiyeceklerinden olan kaz ciğeri patesi (pâté de foie gras) çatlayana kadar yedirilip zorla semirtilen kazların yağlanıp büyüyen karaciğerlerinden yapılır.
Çin’de evcilleştirilmiş olan kuğu kazının (Anser cygnoides) bilinen başlıca üç soyu vardır. Genellikle Çin kazı adıyla tanınan bu evcil soyların ağırlığı önceki soylara göre önemli ölçüde az olmasına karşın yıllık yumurta verimleri daha yüksektir.
Kanada kazı(*) insana kolayca alıştığı için bir ölçüde evcilleştirilmiştir. Önemli bir ekonomik değeri olmayan ve üstlerinde yoğun ıslah çalışmaları yapılmayan bu yarı evcil kazlar soy olarak nitelenebilecek ölçüde değişikliğe uğramamıştır.
Kazlann yumurta verimi düşük olduğundan çeşitli soyları Çin kazlarıyla melezleye-rek yumurta verimleri yükseltilmeye çalışılmaktadır.