LİRA (Türk Lirası)

LİRA (Türk Lirası); Türk para birimi. Türk lirası
(TL). İngiliz kültürünün hâkim olduğu Batı ve
Doğu Afrika ülkelerinin ve diğer bâzı devletlerin
para birimi. Doğu Afrika lirası, İngiliz lirası, Mısır
lirası gibi…
Osmanlı Devletinde ilk lira, Sultan Abdülmecîd
Han zamanında Tashih-i Ayar-ı Sikke kararıyla
5 Ocak 1843 senesinde basıldı. Kâğıt para
basılmadan önce kullanılan bu Osmanlı altın
parasına Sarı lira denirdi. Bir altın lira yedi gram
yirmi santigram (7,20) ağırlığındaydı. Piyasada
bulunan altın liralar hâlen aynı ağırlık esasına
göre basılmaktadır. İlk sikke kararıyla sarı lira ve
yarım lira basıldı. Yaklaşık 10 sene sonra 2 Haziran
1854’de çeyrek lira ve 18 Şubat 1855’de
ikibuçukluk ve beşibiryerdelerin basılmasına başlandı.Cumhûriyetin ilânından sonra 12 Ocak 1926’da
çıkarılan bir kânunla, piyasada bulunan Osmanlı
paralarının yerini almak üzere yeni kâğıt para bastırılması
kararlaştırıldı. Londra’da bastırılan 1,5,
10, 100, 500 ve 1000 TL değerindeki kâğıt paralar
5 Aralık 1927’den îtibâren eskileri ile değiştirilmeye
başlandı. Cumhûriyet döneminde bastırılan
paralar üzerinde Lâtin harfleri 1937’den itibaren
kullanılmaya başlanmıştır.
Zamanla fiyat artışlarına ve enflasyona bağlı
olarak Türk lirasının alt birimi olan kuruş kullanımdan
kalktı ve daha büyük değerlerde kâğjt paralar
basıldı. Günümüzde 500,1Q00, 250Q ve 5000
liralık mâdenî paralar ile 5000, 10.000, ffj.000,
50.000, 100.000, 250.000 ve 500.000 liralık kâğıt
paralar piyasada dolaşmaktadır. Mâdenî paraları
Hazine ve Dış Ticâret Müsteşarlığına bağlı Darphâne
ve Damga Matbaası, kâğıt paraları ise Merkez
Bankasına bağlı Banknot Matbaası basmaktadır.
Bir Türk lirası yüz kuruş olup, paranın kıymetli
olduğu zamanlarda birçok şeyler kuruşlu paralarla
alınıp satılabilirdi. Türk lirasının nereden nereye
geldiğini görebilmek için 100 TL’ye muhtelif senelerde
neler satın alınabildiğini bilmek gerekir.
1930 yılında: 883 kg ekmek, 142 kg et, 10.000
adet yumurta, 400 kg süt. 1953 yılında: 296 kg ekmek,
24 kg et, 930 adet yumurta, 166 kg süt. 1963
yılında: 104 kg ekmek, 12 kg et, 285 adet yumurta
63 kg süt 1985 yıl başlarında: 1 kg ekmek, 100
gr et, 4 adet yumurta 750 gr süt 1991 yılında: 1 kutu
kibrit.
Diğer taraftan, bir sarı lira 1930’lu yıllarda
8,5 lira, 1950’lerde 20 lira, 1960’lı yıllarda 105 lira,
1985 yılı başında 30.000 lira, 1993 yılında
1.000.000 lira olmuştur.