LUNAPARK

LUNAPARK; insanların eğlenmesini temin
maksadıyla yapılmış çeşitli mekanik araç ve eğlence
yerlerinin bulunduğu parklar.
Eskiden ve günümüzde dağınık yerleşim yerlerindeki
insanların yılda bir veya birkaç defâ toplanıp,
her türlü ihtiyaçlarını temin ettikleri panayır
tâbir edilen pazarlar kurulur, buralarda ayrıca eğlence
maksadıyla çeşitli şekillerde yapılmış eğlence
araçları da bulunurdu. Bu eğlence araçlarının
en eskisi bir dâire içinde dönen bineklerden teşekkül
etmiş atlı karıncalardı. Tekniğin gelişmesiyle
böyle yerlerde zamanla mekanik araçlar da kullanılmaya
başladı. Bunlarda genelde çeşitli şekillerde
hareket eden makinalarla büyük bir volan döndürülüyor
ve volan, ortadaki direğe bağlanıyordu.
İnsanların oturduğu mekanik olarak yapılmış çeşitli
hayvan tipleri, tepede bulunan ve ana dişliden hareket
alan konik dişliyle çevriliyor, böylece âlet
dönerken yapma hayvanlar aşağı yukarı hareket
ediyorlardı. Hareketler, merkezkaç kuvvetten dolayı
herhangi bir kazaya sebebiyet vermemek için birbirini
dengeleyecek şekilde düzenlenmişti.
Günümüzde hareket ettirici olarak elektrik
bulunan yerlerde doğru akım jenaratörlerinden istifâde
edilmektedir. Gezici lunapark makinalarında
dizel motorları en iyi tahrik makinasıdır.
Bu makinalarm en eskisi ve gezici lunaparklarda
bulunanları, atlı karınca prensibine dayanan
“tırtıl” veya “bugi bugi” denen makinada, dâire
şeklinde yol alan ve inişli çıkışlı olarak îmâl edilen
çeşitli tipte arabalar vardır. Bu arabalar, merkezdeki
mile kollarla bağlanmıştır. Milin etrafında, üstüne
iplerin bağlandığı bir kol bulunur. İplerle arabayı tamamıyla
örtecek şekilde bir tente yapılmıştır.
Bir diğer makina uçan sandalyedir ki; oturma
yerleri zincirlerin uçlarına bağlanmıştır. Ortada
bulunan dikey milin dönme hareketiyle ucunda
dâiresel şekilde dizilmiş zincirleri dolayısıyla bunların
ucunda oturanları merkezkaç kuvvet etkisiyle
yelpaze şeklinde açar.Bu makinaların yanında bir de çarpışan arabalar
vardır. Bu arabaların etrafında çarpışma neticesi,
arabanın içerisinde oturanlara ve arabalara
zarar vermemesi için etrafına havalı lastikler konulmuştur.
Bunlar, gerekli hareketi, arabaların bulunduğu
sâhanın üst kısmına yapılmış ağ şeklindeki
elektrik verilmiş tellerden alır. Bu arabalar sık sık
birbirleriyle çarpıştıklarından otomatik debriyaj,
mekanizmalarıyle donatılmışlardır. Debriyaj mekanizması,
motoru, tekerleklerden ayırarak, büyük
yüklerden korur.