Mesbuk Hakkındaki Meseleler

Mesbuk, bir rekât kılındıktan sonra imama uyan kimsedir ki, son oturuşta dahi imama uymuş olsa yine mesbuk sayılır. Mesbuk hakkında aşağıdaki meseleler ortaya çıkar:
311 – Mesbuk kaza edeceği rekâtlarda, tek başına namaz kılan gibidir. Örnek: Bir kimse sabah namazının ikinci rekâtında imama uyacak olsa, mesbuk olmuş olur. Aldığı tekbirden sonra sükût eder. İmamla beraber son oturuşta yalnız “Tahiyyat’ı” okur. İmam selâm verince, kendisi ayağa kalkar ve imam ile kılmamış olduğu ilk rekâtı kılmaya başlar. “Sübhaneke ve Eûzü Besmele’den” soma Fatiha sûresi ile bir mikdar daha Kur’an-ı Kerim okur. Bilindiği şekilde rükû ve secdelere gider. Ondan sonra oturup “Tahiyyatı, salâvatları ve Rabbena âtinâ”yı okuyarak selâm verir. Akşam namazının ikinci rekâtinde imama uyan kimse de birinci rekât hakkında bu şekilde hareket eder.312- Mesbuk, akşam namazının son rekhatinde imama uysa, “Sübhaneke’yi” okur ve imamla beraber o rekâtı kılarak teşehhüde oturur. İmam selâm verdikten soma kalkar, Sübhaneke, Eûzü-Besmele, Fatiha ve bir mikdar daha Kur’an-ı Kerim okur. Rükû ve secdelerden soma oturur ve yalnız “Tahiyyat’ı” okur. Soma “Allahü Ekber” diyerek ayağa kalkar, yalnız Besmele ile Fatiha ve bir mikdar daha Kur’an-ı Kerim okuyarak rükû ve secdeleri yapar. Soma son oturuş yaparak selâm ile namazdan çıkar. Bu halde üç defa Teşehhüde oturmuş olur. Bununla beraber mesbuk, ikinci rekâtın sonunda yanılarak teşehhüde oturmayacak olsa, sehiv secdesi yapması gerekmez. Çünkü bu rekât, bir yönden birinci rekât yerindedir.
313- Mesbuk, dört rekâtlı namazlardan birinin dördüncü rekâtinde imam uysa, imam ile teşehhüde oturduktan soma kalkar, Sübhaneke, Eûzü Besmele, Fatiha ve bir mikdar Kur’an okur. Rükû ve secdelerden soma oturur. Yalnız “Ta- hiyyat’ı” okur. Ondan sonra kalkar, Besmele ile Fatiha ile bir miktad daha Kur’an ayetlerini okur. Soma rüku ve secdelere varır, oturmaksızın kalkar. Yalnız Besmele ve Fatiha ile bir rekât daha kılarak son oturuşu yapar. Tahiyyat’ı, Salâvatları ve Rabbena âtinâ’yı okuyup selâm vererek namazını tamamlar.
314- Mesbuk, dört rekâtlı namazların üçüncü rekâtinden başlayarak imama uysa imamla beraber son oturuşta yalnız “Tahiyyat’ı” okur. İmam selâm verdikten sonra kalkar, Sübhaneke, Eûzü-Besmele, Fatiha ve bi mikdar daha Kur’an okur. Rükû ve secdelere varır, soma kalkar yalnız Besmele ile Fatihayı okur. Biraz daha Kur’an-ı Kerim okur. Yine rükû ve secdelere gider. Teşehhüde oturur. Tahiyyat’ı, Salâvatları ve Rabbena âtinâ’yı okuyarak selâmla namazını tamamlar.
315- Mesbuk, dört rekâtlı namazların ikinci rekâtinde imama uyacak olsa, üç rekâtı imamla kılmış olur. Teşehhüdden soma imam selâm verince ayağa kalkar. Sübhaneke’yi, Eûzü-Besmele’yi, Fatiha’yı ve ekleyeceği ayetleri okur. Rükû ve secdelere varıp son oturuşu yapar. Selâm verip namazını tamamlar.
316- İmam rükûda iken, imama uyan kimse, o rükûa ait olan rekâta yetişmiş olur. Fakat imamı secde halinde bulan kimse, hemen secdeye varırsa da o secdenin rekâtına yetişmiş olmaz. Bunun için o rekâtı yukarda anlatıldığı şekilde kaza etmesi gerekir.
317- Mesbuk, imam selham verdikten sonra “allahü Ekber” diyerek ayağa kalkar ve noksan kalmış olan rekâtları tamamlar. İmam selâm vermeden mesbukun kalkıp noksan kalan rekâtları kılmaya başlaması uygun değildir. Ancak namaz vaktinin çıkmak üzere olması ve insanların önünden geçme durumu olması gibi özürler sebebiyle, selâmından önce kalkar. Bununla beraber imam, henüz selâm ile namazdan çıkmamış olunca, mesbukun Teşehhüd mikdarı oturması lâzımdır. Bundan önce kalkması caiz değildir318- İmam teşehhüdü tamallamadan mesbukun kalkıp Kur’an okuması muteber değildir. Ounun için mesbuk, birinci veya ikinci rekâtı kaza için ayağa kalkar da, imamın teşehhüdü bitirişinden sonra namaz caiz olacak kadar Kur’an okursa, namazı caiz olur. Fakat namaz caiz olmayacak kadar az okumuş olursa namazı sahih olmaz.
319- Mesbukun kaza edeceği rekâtlarda başkasına uyması ve başkasmm da bu halde mesbuka uyması caiz değildir. Mesbuk burada yalnız başma sayılmaz. Fakat bir mesbuk ne kadar rekât kaza edeceğini unutup da kendisi ile beraber mesbuk bulunan kimsenin ne kadar rekât kaza edeceğini yalnız göz önünde bu- lundursa, bununla namazı bozulmaz.
320- Mesbuk, namazını yeniden kılmak niyeti ile tekbir alacak olsa önceki tekbiri ile başlamış olduğu namazı bozmuş olur, tek başma namaz kılan kimse böyle değildir; başka bir namaz kılmaya niyet etmedikçe, aynı namaza yeniden başlamak niyeti ile alacağı tekbir bu namazı bozmaz. Çünkü her iki namaz, tek başma namaz kılan için birbirinin aynıdır. Mesbuk ise, bir yönden tek başma namaz kılan gibidir, bir yönden de imama uyduğundan onun için aynı namaz değildir.
321- Mesbuk, İmam Azam’a göre, Kurban Bayramında Teşrik tekbirlerini imamla beraber alır, sonra ayağa kalkıp geri kalan rekâtleri tamamlar. Halbuki İmam Azam’a göre, tek başma namaz kılan kimse bu tekbirleri getirmek zorunda değildir, bunun için mesbuk, burada tek başına namaz kılan gibi değil, muktedi (imama uyan) yerindedir.
322- Mesbuk, ayağa kalkması sahih olacak bir zamanda ayağa kalkıp da, imam henüz selâm vermeden mesbuk namazını bitirerek selâmda imama uysa, namazı bozulmuş olmaz.
323- İmam daha selâm vermeden, mesbuk Tahiyyat’ı okuyup bitirmiş olsa, bir görüşe göre Şehadet sözünü tekrarlar, bir görüşe göre de susar. Burada sahih olan mesbukun Tahiyyat’ı yavaş yavaş okumasıdır.
324- Mesbuk, cehren (aşikâre) okunan namazlarda imama uyunca, “Süb- haneke”yi okumaz. Geri kalan rekâtları kazaya kalkmca okur. Sahih olan budur. Buna yukarıda işaret edilmişti.
325- İmam yanılarak beşinci rekâta kalkmca, mesbuk da ona uyarak kalksa, bakılır: Eğer imam dördüncü rekâtta oturmuş ise, mesbukun namazı bu kalkış ile bozulmuş olur. Fakat imam dördüncü rekâtta oturmamış ise, beşinci rekâtta secdeye varmadıkça, mesbukun namazı bozulmaz326- Bir mesbuk lâhık da olabilir. Şöyle ki: İmama somadan uyan kimse, uyku veya abdesti bozan bir sebeble rükünlerden veya rekâtlardan bir kaçmı imam ile kılamayıp kaçırsa, hem mesbuk olur, hem de lâhık olmuş olur. Bu durumda önce kaçırdıklarını kıraatsız olarak kaza eder, soma mümkün ise, geri kalan namazda imama uyar. Daha soma da imama uymadan önceki rekâtları kıraatla (Kur’an okuyarak) kaza eder. Önce bunları kaza edip ondan soma, namaz arasında kaçırmış olduğu rükünleri veya rekâtleri kaza etmesi de caizdir. Fakat bunu yapmakla meşru sırayı gözetmemiş olacağından günahkâr olur.