MUSTAFA AKDAĞ
Türk tarihçisi (Yozgat, 1913-An 1972)
1940’ta Dil ve Tarih-Coğrafya I tesi Tarih Bölümü’nü bitiren ¡V fa Akdağ, Kars Lisesi’nde tarih ı menliği yaptı. 1944’te Dil ve 1 Coğrafya Fakültesi’nde “ilmi ya cı”, 1945’te de doktor oldu, 19 Gazi Eğitim Enstitüsü’nde görev ladı. Bir süre sonra Diyarbakır İ men Okulu’na tarih öğretmeni c atandı.l951’de Dil vç Tarih-Coğ Fakültesi Yakınçağ Tarihi Kürsi de doçent, 1958’de de profesör Başlıca yapıtları şunlardır: ‘ ye’nin İktisadi ve İçtimai Taı cilt, 1959, 1971); CelaB İsy (1963); Büyük Celali Karışıklık! Başlaması (1963); Türk Halkım lik ve Düzen Kavgası (CelaB İs’ n’nın genişletilmiş biçimi, ölümi sonra, 1974).
DOĞAN AVCIOĞLU
Türk yazarı ve tarihçisi (Bursa,
1926-İstanbul, 1983).
Fransa’da siyasal bilimler ve iktisat dallarında öğrenim gören Doğan Av-cıoğlu, Türkiye’ye döndükten sonra Orta Doğu Teknik Üniversitesi Amme İdaresi Enstitüsü’ne asistan oldu. Yazı yaşamına da bu tarihte Akis dergisinde başladı. C.H.P. Araştırma Bü-rosu’nda çalıştı (1957). 27 Mayıs 1960’tan sonra Kurucu Meclis üyesi oldu ve 1961 Anayasası’nın hazırlanmasında görev aldı. Bu arada Vatan ve Ulus gazetelerinde siyasal yazılar
ENVER ZİYA KARAL
Türk tarihçisi (Kosova [günümüzde Yugoslavya’da], 1906-Ankara, 1982). Fransa’da LyonÜniversitesi’nin Tarih Bölümü’nü bitirdikten (1933) sonra Türkiye’ye dönerek İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde tarih doçenti olarak göreve’başlayan Enver Ziya Karal 1940’ta Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakül-tesi’ne geçti, 1941fde de profesörlüğe yükseltildi. 1942’de Türk inkılap Tarihi Enstitüsü’nü kurdu, 1944-1948 yıllan arasında Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi dekanlığı, 1948-1950 yılları arasında da Ankara Üniversitesi rektörlüğü yaptı. 1960’ta ordinaryüs profesörlüğe yükseldi. 27 Mayıs
AKDES NİMET KURAT
Türk tarihçisi (Berkete [günümüzde Tataristan’da], 1903-İstanbul, 1971). Ortaöğrenimini Rusya’da yaptıktan sonra 1924’te İstanbul’a gelerek Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’ne giren Akdes Nimet Kurat, 1928’de bu bölümü bitirince bir süre Konya Erkek Muallim Mektebinde tarih öğretmenliği yaptı. Almanya’da Bizans tarihi üstüne doktora çahşmasını gerçekleştirdikten sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bö-lümü’nde ders verdi. 1937’de buradan ayrılarak bir süre İsveç’te Uppsala Üniversitesinde çalıştı, daha sonra Almanya, Avusturya, İngiltere’de araştırmalar yaptı. 1938’de yurda dönerek Denizli Lisesi’nde ve Ankara Gazi Terbiye Enstitüsü’nde öğretmenlikte bulundu. 1941’de Dil
kaleme aldı. Yön dergisini yayımladı (1961-1967). Türk-İş Araştırma Bürosu müdürlüğünde (1963-1965) ve G.H.P. Yüksek Danışma Kurulu üyeliğinde bulundu. Haftalık Devrim gazetesini yayımladı (1969-1971). Başlıca yapıtları şunlardır: Türkiye’nin Düzeni (1968; 1969 Cumhuriyet Gazetesi Yuâus Nadi Armağanı); 31 Mart’ ta Yabancı Parmağı (1969); Devrim Üzerine (1971); Milli Kurtuluş Tarihi (üç cilt, 1974); Türklerin Tarihi (beş cildi {yayımlanabildi, 1978-1982); Devrim ve İDemokrasi Üzerine (1980).
1960’tan sonra Kurucu Meclis üyeliği ve Anayasa Komisyonu başkanlığında bulundu.
1973’ten ölümüne kadar Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesindeki Yakınçağ Tarihi kürsü başkanlığının yanı sıra Türk Tarih Kurumu başkanlığı görevini de sürdürdü.
Başhca yapıtları şunlardır: Fransa, Mısır ve Osmanlı İmparatorluğu (1938); Halet Efendi’nin Paris Büyükelçiliği, 1802-1806 (1940); Selim ffl Hattı Hümayunları (iki cilt, 1942 -1946); Osmanlı İmparatorlüğu’n-da İlk Nüfus Sayımı (1943); Osmanlı Tarihi (5-8. ciltler, 1947-1962).
ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde doçent, 1944’te aynı fakültenin Rus Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde profesör oldu. Daha sonra Ortaçağ Tarihi Kür-süsü’ne geçen Akdes Nimet Kurat 1953-1955 yıllan arasında Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nin dekanlığını da yaptı.
Başhca yapıtlan şunlardır: İsveç Kralı Xn. Karl’ın Türkiye’de Kahşı ve Bu Sıralarda Osmanlı İmparatorluğu
(1943); Rusya Tarihi (1948); Prut Seferi ve Banşı (iki cilt, 1951-1953); Türk-İngiliz Münasebetlerinin Başlangıcı ve Gelişmesi, 1553-1610 (1953); Türkiye ve İdil Boyu (1966); Türkiye ve Rusiya (1970); IV-XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri (ölümünden sonra, 1972).
manii tarihleri “olaycı” niteliktedir. Hiçbiri olayların neden-sonuç bağlantısını yansıtmaz. Başlıca Osmanlı tarih yazarları arasında özellikle Âşık-paşazade (XV. yy.), İbrahim Peçevi (1574-1641 ?),Naima (1655-1716) sayılabilir.
XVII. yy’ın ortalarına kadar, Osman-
lI tarihçilerine şehnameci dendi; bu tarihten sonraysa dönemin olaylarım yazmakla görevlendirilmiş resmi devlet tarihçilerine vakanüvis adı verildi: İlk resmi vakanüvis olarak atanan Na-ima’dan sonra bu alanda şu kişiler çalışmalarıyla adlarını duyurdular: Ri-fat Efendi; Raşit Efendi; Çelebizade Asım Efendi; Sami Efendi; Şakir Efendi; Subhi Efendi; Süleyman İzzî Efendi; Mehmet Ataullah Efendi; Mehmet Sait Efendi; Halil Nuri Efendi; Âmir Efendi; Müterciıp Asım Efendi; Mehmet Esat Efendi; Mehmet Recai Efendi; Nail Efendi; Cevdet Paşa; Ahmet Lütfi Efendi; Abdurrahman Şerei Efendi.
Osmanlı İmparatorluğu’nun özellikle yükseliş döneminde ruznameci denen bir başka görevli tarihçi de yapılan seferlerin günlüğühü (ruzname) yazardı. Ruznamecilerin en ünlüsü Haydar Çelebi’dir (öl. 1525). Ruzna-zne’sinde Yavuz Sultan Selim ile Kanuni Sultan »Süleyman’ın seferlerini günü gününe anlatmıştır. Ayrıca, bilim ve sanata ilişkin olarak yazılmış ve kitapçık, broşür, dergi biçimindi yayımlanmış risale’ler de değerli tarihsel kaynak niteliği taşır. Osmanl: Türklerinde en ilginç risalelerden birini Koçi Bey (XVII. yy.) yazmıştır Risale-i
