G öz dibi muâyenesinde kullanılan bir oftalmoskop
OFTALMOSKOP; Aim. Augenspiegel (m), Ophthalmoskop (n), Fr. Ophtalmoscope (m), İng. Cophthalmoscope. Göz küresinin, funduz (göz dibi) denilen iç kısmını muâyene için kullanılan âlet. 1850’de Van Helmholtz tarafından geliştirilen oftalmoskop, bugün her pratisyen hekimin kullandığı lüzumlu bir âlettir. Oftalmoskop, bir ışık kaynağı, merkezinde deliği olan bir içbükey küresel ayna ve çeşitli merceklerden meydana gelir. Bu mercekler, aynanın merkezindeki deliğe uyarlar ve dönen bir diskin etrafına yerleştirilmişlerdir, kolayca çevrilebilirler.
Işık kaynağı kendinden olan modem oftalmoskoplar, göz dibinde geniş bir aydınlatma ve gözleme sahası sağlarlar. Elektrik oftalmoskoplardan önce, yansıtmalı oftalmoskoplar kullanılmaktaydı. Bu metodda, hastanın başının arkasındaki ışık kaynağından gelen ışık, açılı bir ayna vâsıtasıyla gözbebeğine yansıtılarak göz dibi İncelenmekteydi.
Mevcut oftalmoskopların birbirine yardımcı olan iki çeşidi vardır: Direkt ve indirekt oftalmoskop. Direkt oftalmoskoplar: Hastanın gözüne ait ışığı kırıcı, ortamları büyütücü bir sistem olarak kullanılırlar. Muâyene edenin ve hastanın gözünde kırma kusuru yoksa küçük, düz, 15 misli büyük bir görüntü elde edilir. Hipermetrop bir göz, daha geniş bir sâhayı daha az bir büyütme ile görür. Miyop göz ise, daha küçük bir sâhayı daha fazla bir büyütme ile görebilir. Muâyene eden kimse, hastanın gözbebeğine yaklaştıkça gözdibinde görülen sâha artar. Bu, bir anahtar deliğinden bakmaktaki duruma benzer. Hasta ve muâyene edenin gözünde bulunan orta derecedeki hipermetropi ve miyopiler, oftalmoskoptaki lensler (mercekler) vâsıtasıyla telâfi edilebilir. Pilli ve şarjlı el oftalmoskopları mevcuttur. Tekrar doldurulabilen nikel-kadmiyum pilleri daha iyi ve parlak bir aydınlatma sağlamaktadır.
İndirekt oftalmoskoplar: Bunlarda +13 ile +30 diyoptrilik konveks bir mercek kullanılır. Bu mercek, hastanın gözünün 3-5 cm önünde tutulup, gözün iç kısmından yansıyan ışınları mercek ve muâyene eden göz arasında, gerçek ve ters bir hayal elde etmek üzere odaklamaya yarar. İndirekt oftalmoskopi için daha şiddetli bir ışık kaynağma ihtiyaç vardır. Başa monte edilebilen yüksek ışık kaynağının geliştirilmesi, bu tekniğe çok faydalı olmuştur. Yeni geliştirilen binoküler indirekt oftalmoskoplar sâyesinde, aynı kişiyi iki kişinin gözlemesi ve aynı anda bakmaları mümkün olmaktadır.