Oleşa, Yuri Karloviç

Oleşa, Yuri Karloviç (d. 3 Mart 1899,
Yelizavetgrad, Ukrayna, Rus Çarlığı – ö. 10
Mayıs 1960, Moskova, SSCB), Sovyet rejiminin
ilk yıllarında eski ve yeni dünya
görüşleri arasındaki çatışmayı dile getiren
Rus yazar.
Çocukluğu Odessa’da geçti. Kızıl Ordu’da
görev yaptıktan sonra gazeteciliğe başladı.
1920’lerin ilk yıllarında keskin eleştiri yazılan
ve mizah şiirleri yazdı. 1927’de ünlü
romanı Zavist (Kıskançlık) yayımlandı. Oleşa
bu romanda, üçü Sovyet toplumunun
makineleşmiş yapısını onaylayan, öbür üçü
toplumun değer yargılarını sorgulayan altı
karaktere yer veriyor, topluma uyum gösterenlerin
huzurlu ve kendini beğenmiş haliyle
topluma karşı çıkanların bir işe yaramayan
romantik bireyciliğini karşı karşıya
getiriyordu. Roman Sovyet eleştirmenlerince
rejim karşıtlarını suçlayıcı niteliği yüzünden
övgüyle karşılandı. Ama Oleşa’nın,
Sovyet toplumunun kişisel ahlaka ve bireyin
kendini ifade etme hakkına yer verip vermediğine
ilişkin zekice sorgulamaları, ideolojik
açıdan kabul gören bu kitaba ince bir ironi
ve belirsizlik kazandırır. Oleşa’nın sonraki
yapıtları arasında, her ikisi de 1929’da
yayımlanan “Lyubov” (Aşk) ve “Liompa”adlı öyküleri, Tri tolstyaka (1928; Üç Şişman
Adam, 1975) adlı masal-romanı ve Spisok
blagodeyanie (1931; Kâr Listesi) adlı oyunu
sayılabilir. Bütün bu yapıtlar, Zavist’te
işlenen temanın çeşitlemeleri niteliğindedir.
Oleşa, 1930’larm başında Sovyet edebiyatına
Toplumcu Gerçekçilik egemen olunca
yazmayı bıraktı ve 1934’teki Sovyet Yazarlar
Birliği toplantısında kuşkularını açıkça
dile getirdi. Ardından tutuklanarak bir
çalışma kampına gönderildiği ileri sürülmüşse
de, sonraki yaşamıyla ilgili kesin bilgi
yoktur. Ama adı uzun süre Sovyet edebiyatından
silinmiştir. Stalin’in ölümünden sonra
bir öykü seçkisinin yayımlanması (1956)
itibarının iade edildiğini gösterir. Sonraki
yıllarda, pek çoğu daha önce yayımlanmamış
bazı yapıtlarını da içeren birkaç kitabı
yayımlanmıştır.