PALMİTİK

PALMİTİK sıf. (fr. palmitique). Kim. Doymuş bir yağ asidi CHs — (CHî)h — COîH ve bu asitten türeyen birleşikler için kullanılır. Eşanl. HEKSAOESILtK. HEKSA-DEKANOİK.
ANS1KL. Palmitik asit, yağlı maddelerin pek çoğunda gliserit (palmitin) halinde bulunur. Hayvansal yağlarda stearik ve oleik asitlere eşlik eder. Hurma yağının büyük bir kısmı palmitik asitten meydana gelir ve japoıı balmumu hemen hemen palmitin-den oluşmuştur. Balina yağı veya ispermeçette ketilik esteri ve balmumunda mirisik esteri şeklinde bulunur. Mum yapımında kullanılan stearin, palmitik ve stearik asit karışımıdır.
Palmitik asit, japon balmumunun bir inorganik asitle işlenmesinden açığa çıkarıldıktan sonra vakum altında damıtılarak elde edilir. Ayrıca balina yağı alkollü çözeltide potasyum hidroksitle hidrolize uğratılır ve asit, baryum tuzu halinde çökeltilerek hid-roklorık asitle ayrıştırılabilir. Alkol içinde billûrlaştırma işlemleriyle saf madde elde edilir. Palmitik asit beyaz, renksiz, tatsız bir katıdır. Suda çözünmez; alkol ve eterde çözünür ve püskül şeklinde billûrlaşır. 62° C’ta ergir, 350° C’ t a hafifçe ayrışarak kaynar. Vakumda bozunmadan damıtılır.
ergir; kalsiyum palmitatın damıtılmasıyle veya fosforik anhidritin palmitik asite etkimesiyle elde edilir. (L)
PALMİYE i. (fr. palmier). Palmiyegillerden olan ağaçlatın genel adı. (Bk. palmiyegiller.) || Palmiye hurması, palmiye meyvesinin içi. I| Palmiye mumu. Bk. Nebatî BALMUMU. || Palmiye şarabı, bazı palmiyelerden yapılan alkollü içki. || Palmiye şekeri, bazı palmiye türlerinden çıkarılan şekerli madde. || Palmiye tortusu, palmiye yağı çıkarıldıktan sonra geride kalan tortu. (Bir çeşit küspe olan bu tortu hem çabuk bozulur, hem de hayvanlarca zor yenir, ama diğer kesif yemlere göre daha ucuzdur.) II Palmiye yağı. Bk. YAe. || Mum palmiyesi, Brezilya ve Arjantin’de yetişen palmiye (Copernica cerifera). [Kurşunî renkte parlak gövdeli bir ağaçtır; özünde besleyici bir fekül bulunur; bu fekülün mayalanmasıyle hoş bir içki elde edilir. Yerde tersyüz duran kuru ve taze yapraklarından kokusuz ve tatsız bir mum akar; kuruyunca çok sertleşen palmiye mumu vernik ve cilâ yapımında kullanılır.]
|l Yağ palmiyesi, Tropikal Afrika’da yetişen palmiye türü (Eloeis Guineerısis). [Zengin alüvyonlu, nemli toprakları seven bu ağacm palmiye cevizi denen meyvesinin etli kısmından palmiye yağı, çekirdeğinden, palmiye çekirdeği yağı çıkarılır.]
— Böcekbil. ralmiye kurdu, tropikal bölgelerde palmiyelerde yaşayan büyük bitki bitlerinin kurtçuklarına verilen ad.
— Palmiye biçimi sütun, mısır mimarîsinde, sütun başlığı palmiye yapraklan veya bitişik parmaklar şeklinde olan sütun. (Parmak biçimi de denir). I! Hurma şeklinde sütun. (M)
Alkali tuzları sabunların bileşimine girer. Kalsiyum palmitat damıtılarak palmiton elde edilir.
Palmitik anhidrit [CH3 — (CH2)h — CO]aO asit klorürün sodyum tuzu üstüne etkimesiyle elde edilir; 62° C’ta ergiyen beyaz bir katıdır. (L)
PALM1T1L i. (fr. palmityle). Kim. Palmitik asitten türeyen CısHaı — CO — formülündeki tek değerli kök. (Palmitil klorür C15H31COCI, vakum altında kısmî ayrış-mayle damıtılabilen bir sıvıdır.) [L] PALMİTİN i. (fr. palmitihe). Kim. Gliserinin palmitik esteri. Bk. palmitik. (L) PALMİTON (fr- palmitone). Kim. Formülü (Ci5H3i)2CO olan keton; 83° C’ta
PALMİYEGİLLER çoğl. blş. i. Dalsız kongövdeli, birçenekli ağaçlar familyası.
ANSiKL. Palmiyegillerdin iki yüzden fazla cinsi, dört bin kadar türü vardır. Tropikal bölgelerde, özellikle Amerika’da, Asya’da ve Büyük Okyanus adalarında çok yaygın, Afrika’da ise seyrek yetişir. Palmiyelerde basit bir kongövde ve bu kon-gövdenin tepesinde yelpaze şeklinde telek damarlı yapraklardan bir demet bulunur. Zamanı gelince bu yapraklar bir iz veya çotuk bırakarak düşer. Erkek ve dişi çiçekler ayrı ağaçlarda veya ayrı saplarda bulunur. Başlıca cinsleri: areca, ceroxylon, chamoedorea, arenga, caryota, phoenix, corypha, sakal chamoerops, copemicia, calamus, raphia, lepidocaryum, borassus, lodoicea, latinia, cocos, hyphaene, eloeis. Palmiyelerden kimisinin meyvesi yenir (hurma» hindistancevizi), kimisinin gövde ve meyve lifleri kullanılır (hindistancevizi lifi) bir kısmının yaprakları çeşitli işlere yarar; bazılarının besisuyundan palmiye şarabı yapılır; çoğunun kerestesi yapı işlerinde kullanılır. Birçok palmiye türü akdeniz ülkelerinde süs bitkisi olarak yetiştirilir.