PUSULA
PUSULA
, yeryüzüne paralel doğrultularda yön belirlemeye yarayan araç. Pusula genellikle yerin manyetik alanından etkilenerek çalışır. Ağırlık merkezinden, serbestçe hareket edebilecek biçimde asılan bir çubuk mıknatıs, kendisini, yerin manyetik alan vektörünün yatay bileşeniyle aynı doğrultuya getirmeye çalışır. Pusula, mıknatısların bu özelliğinden yararlanılarak yapılmıştır. Basit bir pusula, küçük bir çubuk mıknatıs ile anayönleri gösteren ve araları derecelendirilmiş bir kadrandan oluşur. Pusula mıknatısının ya-
tay bir düzlemde dönebilmesi için manyetik eğilmenin giderilmesi gerekir. bunun için mıknatıs ya ağırlık merkezinden geçmeyen bir eksene Oturtulur ya da eğilmeyen uç ağırlaştırılır. Gemilerde yalpanın yol açacağı hataları önlemek için pusula kadranı mıknatısa bağlanır ve bir sıvı (genellikle alkol) üzerinde yüzmesi sağlanır. Uçaklarda da pusula genellikle bir jiroskop yardımıyla yatay düzlemde tutulur. Pusula, manyetik kuzey-güneydoğrultusunu gösterdiğinden, pusulayla yön belirlemek için o yerin manyetik sapmasının da bilinmesi gerekir. Örneğin manyetik sapma doğuya doğru 5° olan bir yerde, pusulanın gösterdiği doğrultunun kuzey ucundan batıya doğru 5° lik ikinci bir doğrultu alarak coğrafi kuzey-güney doğrultusu bulunur. Basit bir pusula kullanırken dikkat edilmesi gereken bir nokta da, pusula hatasına yol açmamak için, pusulanın demir eşyadan (demiryolu, motorlu taşıt, tüfek vb.) ve yüksek gerilim hatlarından uzak bir noktada kullanılması gerektiğidir. Uygulamada kullanılan pusulalar, yön belirlemeyi kolaylaştırıcı duyarlı düzeneklerle donatılmışlardır. -» JİROSKOP, MANYETİK EĞİLME, MANYETİK SAPMA, YERİN MIKNATISLIĞI