ŞAMAN

ŞAMAN, eskiden Kuzeydoğu Sibirya’da ve Moğolistan’ın kuzeyinde yaşamış olan bazı Türk boylarıyla, Altay-Yenisey’de Şamanizm’in egemen olduğu şimdiki Türk boylarında din adamına verilen ad. Şamanlar hekimlik ya da kâhinlik niteliklerine de sahiptirler. Bunlara önceleri “Kam” denirdi. Şamanların çeşitli müzik aletleri çalarak, oyunla gösteri yaparak ve şarkı söyleyerek ruh-
larla ilişki kurduklarına inanılır. Bu amaçla yapılan törende şaman cezbeye kapılarak kendinden geçer ve böylece ruhlar dünyasına karışır. Hastalan iyi etmek, gelecekten haber vermek, kişisel ve toplumsal sorunları çözmek şamanların işidir, iyi ruhlarla ilişki kurana “ak şaman”, kötü ruhlarla ilişki kurana “kara şaman” denir. Yörelere ve boylara göre kendilerine özgü bir kılıkları vardır. Bu kılığa bürünen şaman genellikle bir hayvana (kuş ya da geyik) benzer. Şamanlık, babadan oğula geçer.
ŞAMANİZM, dünyanın en eski dinlerinden biri. Asya’nın kuzey kesimlerinde yaşamış olan eski Türk boylarının ve bugün de Tonguzlar, Yakutlar, Samoyetler, Ceremişlerin dinidir. En eski ve ilksel dinlerden biri olarak sihir, büyü, put ve fetiş gibi öğeler üzerine kurulmuştur. Şamanizm’e göre evren; iyi ruhların oturduğu “gök”, insanların oturduğu “yer” ve kötü ruhların oturduğu “yeraltı” katlarından oluşur. Gökteki ruhların başı “Ülgen”, yeraltındaki ruhların başı da “Erlik” adlı ruhlardır. Bu ruhların eşleri, çocukları, yakınları, yardımcıları vardır. Şaman adı verilen din adamları bu iki ayrı ruhlar evreni arasında ilişki kurabilen kimselerdir. İnsanların kötü ruhların etkisinden uzak kalması, iyi ruhların yardıma çağrılması dinsel törenlerle ve şamanlar aracılığıyla sağlanır. Başka dinleri kabul etmiş Türklerin bugün bile bazı gelenek ve törelerinde Şamanizm’in izleri görülmektedir.