ŞEYBANÎLER

ŞEYBANÎLER, Maveraünnehr’deki İslâm devletlerinden.
Kurucusu Muhammed Şeybânî’den dolayı Şeybânîler,
bölgeye ve devlete hakim Türk boyunun
adından dolayı da Özbekler denir.
Şeybânîler hanedanının kurucusu, 1429-1468 tarihlerinde
Harezm’de hükümdarlık yapan Ebû’l-Hayr’m
torunu Muhammed Şeybânî’dir. Şeybânî, Onaltmcı
yüzyılın başında son Timurlulardan Maveraünr.ehr’i
zabt etti. Şeybânîler, Ehl-i sünnet itikadında Hanefî
olduklanndan İran’daki Safevîler ile devamlı mücadele
ettiler. Batı komşulan Rafızî Safevîler ve Haçlı âlemiyle
devamlı mücâdele eden, Osmanlılar ile dostluk kurdular.
Putperest Hindliler ve sömürgeci Avrupa koloni
kuvvetleriyle mücadele eden Gürgâniye İslâm devletleriyle
ittifak yapıp, karşılıklı yardımlaştılar. Muhammed
Şeybânî, Şah İsmail’i Safevî ile mücadele ederken 1510’
da Merv’de şehid edildi. Şeybânîler, Buhara’da 1598’de
Moğol Coçı’nin oğlu Orda’nın neslinden ve Şeybânîler’
in anne tarafından akrabası olan eski Astarhan hanedanının
iktidan elde etmesine kadar, hüküm sürdüler.
Şeybânîler, Maveraünnehr’de zirat, ticaret, güzel san’
atlar ve kültürü geliştirdiler. Ülkede huzur ve emniyeti sağlayıp, İktisadî refah seviyesini yükselttiler. Ticaret
yollan üzerinde kervansaray ve köprü inşa ettirip, kıymetli
madenlerden alım gücü yüksek para kestirdiler.
Sulama kanatlan açılarak, ziraî verim yükseltildi. Şeybânî
hânlan kültürlü kimseler olup, âlim ve san’
atkârlan himaye ederlerdi.
Şeybânî Hükümdarları.
Ebû’l-Havr (1429-1468)
Muhammed Şeybânî (1500-1510)
Köçküncü (1510-1531)
Muzafereddin Ebû Said (1531-1534)
. Ebü’l-Gazi (1534-1539)
Abdullah I (1539-1540)
Abdüllâtif (1540-1552)
Nevrüz Ahmed (1552-1556)
Pir Muhammed I (1556-1561)
İskender (1561-1583)
Abdullah II (1583-1598)
Abdülmümin (1598)
Pir Muhammed II (1598)