Boğazkale kazılarında elde edilen eserler ve çevredeki
m ağaralar Ç orum ve çevresinin çok eski bir yerle
şim alanı olduğunu gösterm ektedir. Binlerce yıllık
medeniyet üstüste gelmiş bir tarih şehridir. Boğazkale
ve çevresinde yapılan kazılarda taş, devrine ve M.O.
4000-5000 yıllarına ait olduğu tesbit edilen kalıntılar
bulunm uştur. M .Ö. 1700 yıllarında kurulan H itit Devleti
ve bundan sonra kurulan devletler pekçok tarih
mirası bırakm ışlardır. Başkenti H attuşaş olan ilk Hitit
Devleti, M.Ö. 1200 yıllarına kadar hüküm sürmüş,
Firigler Devleti kurulm uştur. G üneye çekilen H ititler
bir m üddet daha yaşamış ve tarih sahnesinden silinmiş
tir. Hititlerden daha ileri olduğu tesbit edilen Firigler de
M.Ö. 676 tarihine kadar Ç orum ’a birçok tarih mirası
bırakm ışlardır. K afkaslardan A nadoluya gelen Kim
erler her yeri yakıp yıkarak Firigler devrine son vermiş
ve bölgede çok kısa olarak hakimiyeti kurup
hüküm sürmüşlerlerdir. Batısında Lidyalılar, doğusunda
Amerler hakimiyeti hüküm sürm üştür. Batısında
Lidyahlar doğusunda A surlularla anlaşarak Kimmerler
devrini kapatmış, Ç orum ve çevresine Asurlular egemen
olm uştur. Bu sırada doğuda büyüyen Medler M .Ö. 612
yılında Asurluları yenerek buralara hakim
olmuşlardır arasında ”Kırkdilim Boğazı” vardır. Kartal Dağları
(17(K) m.). Teke Dağı (1700 m.), Kavak Dağı (1600 m.)
ve S akarözü (1675 m.).