TARİK,

a. (ar. tarik). Esk. 1. Yol: “Belaların çeküben dönmeyüb tarikinden” (Fuzuli, XVI. yy.). —2. Tutulan yol, izlenen yöntem: “Tarih-i Cevdet’in tahrîrine başlardım ve tarik-ı tertilde kaba türkçe ibâ- rât ile tahririni iltizam eyledim” (Cevdet Paşa, XIX. yy.). —3. Meslek, iş. —4. Neden, amaç, vasıta: “Bazıları doğrudan, bazıları ise temsil ve tasarruf tarikiyle tercüme edilmiş olan…” (Baha Tevfik). —5. Tarik-ı Ahmed-i Muhtar, Hz. Muhammet’in yolu; müslümanlık. || Tarik-ı aklam, tarik-ı kale- miye, kalemle ilgili; sivil meslek. || Tarik-ı âm, tarik-ı sultani, geniş ve umumi yol. || Tarik-ı ehl-i seyf, tarik-ı askeriye, askerlik mesleği. || Tarik-ı hâs, çıkmaz sokak. || Tarik -ı ilmi, tarik-ı ilmiye, tarik-ı ulema, din bilimleriyle uğraşanların mesleği. || Tarik-ı makduh, beğenilmeyen yol: “.. yani biz ol vakitte dahi şimdiki tarik-ı makduha gidiyorduk..” (Cevdet Paşa, XIX. yy.).l| Tarik-ı müstakim, tarik-ı hak, doğru yol. || Tarik-ı taharri, inceleme yöntemi: “Basit bir tarik-ı taharri ittihaz edeceğim” (Baha Tevfik). —Esk. kim. Tarik-ı ratib, toz halindeki maddeyi su ile karıştırarak tahlil etme, ayrıştırma yöntemi. || Tarik-ı yabis, bir madeni ısıtarak tahlil etme yöntemi. —ikt. tar. Tarik bedeli, Osmanlı devletinde yol vergisine verilen ad. (Bk. ansikl. böl.) —isi. huk. Tarik-ı has, yalnız arazi sahiplerine ait olan yol. —Kur. tar. Tarik kadılığı, OsmanlIlarda kadı adaylarına verilen ad. (Şeyhülislamlık makmında her yıl tarik kadılığı adıyla sınav açılır, bu sınavda başarı gösterenlere bir belge [münasele] verilirdi.) || Tarik maaşı, Osmanlılar’da ilmiye sınıfından olanların maaşı. || Tariki tedris, öğrenimin biçim ve derecesini anlatan deyim. || Tarikten hak, ilmiye sınıfından olanların işledikleri bir suç nedeniyle bu sınıfla olan ilgilerinin kesilmesi. —ANSİKL. ikt. tar. Osmanlı devletinin kuruluşundan başlayarak çok önem verilen yol ve köprü yapımı işlerinde halk da çalıştırılır, bu işlerle uğraşan bazı köylerin halkına köprülüler ve derbentçiler adı verilirdi. Bu yükümlülük, Tanzimat’tan sonra bir vergi haline getirildi. 1908’de Meclisi me- busan’da kabul edilen bir yasayla 20 yaşını dolduran erkekler ya yol yapımında çalışacaklar (yılda 4 gün) ya da bir bedel (12 ile 16 kuruş arasında) ödeyeceklerdi. 1914’te çıkartılan bir yasayla da tarik bedelinin alt ve üst sınırları 12 ile 40 kuruş olarak saptandı, alınacak bedelin miktarının belirlenmesi işi de Vilayet umumi meclislerine verildi. Ayrıca, tarik bedelinden 20 yaşından küçük ve 60 yaşından büyük erkekler, hocalar ve hahamlar bağışık tutuldu.