TATARLAR

TATARLAR, Alm. Tatar (-in t) (m). Fr. Tartare (m).
İng. Tatar. Türkistan’ın doğusundan Cengiz İmparatorluğu
zamanında Kırım ve Anadolu’ya yayılan bir
kavim. Muhtelif zamanlarda, muhtelif mânâlarda kul­lanılan Tatar kelimesi, daha ziyade Moğollar ve Türkleri
ifade etmi şdr. Tatar kelimesine ilk olarak eski Türk
kitabelerinde İstemi Hân’ın bir merasimine gelenler listesinde
rastlanmaktadır. Aynı şekilde Kültegin ve Bilge
Kağan kitabelerinde de Tatarlar çeşitli vesilelerle anılır.
Bu kitabelerde Otuz-Tatarlar olarak geçen kavim, Göktürk
ve Uygur kitabelerinde Dokuz-Tatarlar şeklinde
geçer. Bayan-Çur Kağan kitabesinde Uygurlarla Tatarların
yaptıkları savaşlar anlatılır. Farklı devirlerde yazı­
lan yukarıdaki kitabelere nazaran Otuz-Tatadarın
Moğol, Dokuz-Tatarların ise Türk olmaları
muhtemeldir.
Türk ve Moğol menşeli olmak üzere iki grup olarak
kabul edilen Tatarların Türk olanları, Rusya’nın ve
dünyanın muhtelif bölgelerine yayılmışlardır. Sovyetler
Birliği’nde Tatarlar, Tataristan, Başkürdistan, Çuvaşiş-
tan, Astırhan, Batı Sibirya, Ukrayna, Kafkasya, Türkistan
ve Kırım’da toplu veya dağınık halde
yaşamaktadırlar. Bu bölgelerin dışında Finlandiya,
Mançurya, Kore, Japonya, A.B.D., Almanya ve
Türkiye’de Tatarlar bulunmaktadırlar. Ancak, Man­
çurya, Kore ve Japonya’daki Tatarlar’m ekseriyeti
Türkiye’ye göç etmişlerdir.
Tatarlar’ın, Asya’dan batıya yayılmaları iki dalga
halinde olmuştur. İlki Atilla zamanındaki savaşlar esnasında
batıya gitmi şlerse de, çoğunluğu geriye dönmüş ve
bir kısmı, Kuzey Kafkasya ve Karadeniz’de Bulgar birliğini
kurmuşlar, Altıncı asırda bu birlik dağılmış ve
Balkanlar’a doğru göçmüşlerdir. İkinci dalga ise Cengiz
Hân’ın savaşları esnasında vuku bulmuştur. Moğol
İmparatorluğu’nun dağılmasından sonra, batıya gelen
Türk çoğunluklu Tatarlar, Altınordu devletini
kurmuşlardır.
Moğolların Ortadoğu’ya yayılmaları esnasında
geniş bir Moğol ve Türk topluluğu da Anadolu’ya gelmiştir.
Tarihi kaynaklarda Tatar olarak anılan bu zümrenin
beyleri, İlhanlılar’ın hizmetine girmişlerdir.
Onbeşinci asırdaki kaynaklarda bunlara Kara Tatar
denilmekle beraber, bunların aynı isimdeki boyla münasebetleri yoktur.Anadolu’ya gelmiş olan Tatarlar elliiki oymağa
ayrılmışlardı. Orta Anadolu ve Doğu Anadolu’nun batı
kesimlerinde zengin otlaklara sahiptiler. Hayvancılık
sayesinde rahat bir hayat süren Tatarlar, vergi de vermiyorlardı.
Yıldırım Bâyezid Hân’ın Anadolu’yu fethi
sırasında Osmanlı hizmeti altına giren Tatarlar, menfaatlerini
herzaman kuvvetli bir hükümdarın emri altında
olmakda görmüşlerdir. Ankara Savaşı’ndan sonra
Timur Hân tarafından Anadolu’dan göçe zorlanan
Kara-Tatarlar’m büyük bir kısmı sürülmüştür.
Anadolu’da kalabilenler de zamanla Türkleşmişlerdir.
Önceleri de Çağataylar bunlara “ Kara-Tatar
Türkmenleri” diyorlardı. Zamanımızda özellikle Eski­
şehir civarında yaşayan ve Tatar olarak bilinenler ise
Kırım’dan göçmüş Türkler’dir.
Göç etmeyip, Anadolu’da kalanlar, Fetret Devrinde
şehzadeler arasındaki mücadelede önemli rol
oynamışlardır. Sultan Çelebi Mehmed Hân (1413-1421)
iktidarı ele geçirdikten sonra, bunları Filibe civarında yerleştirmiştir.