TEZKİRE

TEZKİRE, tezkere, pusula. Terim olarak eskiden belli bir meslekte yetişmiş kişilerin yaşamöykülerinin toplandığı yapıtlara tezkire genel adı verilmiştir. “Zikr”den türetilen sözcüğün çoğulu “tezakir”dir. Tezkireler konularına, kapsadıkları kişilerin mesleklerine göre çeşitli adlarla anılmışlardır. Tezkiretü’l-şuara (şairler tezkiresi), tezkiretü’l-hattatîn (hattatlar tezkiresi), tezkiretü’l-evli-ya (evliya tezkiresi) gibi. Ayrıca ha-dika, sefine adı verilmiş “Hadika-tü’l-Vüzera”, “Sefine-i Mevleviyye” gibi yapıtlar da tezkire niteliği taşırlar, Adlara ya da mahlaslara göre alfabetik olarak düzenlenen tezkirelerde kişilerin yaşamöyküleri kısaca anlatılır, resmi görevleri ve kazandıkları aşamalar belirtilerek şiirlerinden Örnekler verilir. Tezkirelerde şairlerin doğum ve ölüm tarihleriyle yerleri tam olarak gösterilmemiştir. Tezkirelerin en eksik yönü yapıt adlarıdır. Hiçbir şairin yapıtlarının adı
tam olarak verilmemiştir. Sanatlı nesirle kaleme alınan bu tezkirelerde gerçek, üsluba feda edilmiştir. Yargılar basmakalıptır. Yine de kimi tezkirelerde kişileri anlatan satırlar arasında toplumun o dönemini yansıtan cümlelere rastlanır.