VİETNAM

Güneydoğu Asya’daki Çinhindi yarımadasının
doğu kısmında yer alan bağımsız bir devlet. Vietnam’ın
kuzeyde Çin, batıda Kamboçya ve Laos ile hudutları
vardır. Vietnam’ın uzun kıyı hattı doğuda Güney Çin
Denizi’ne bakar, güneyde ise Siyam Körfezine ulaşır.
Ülke 8°34’ ve 23°23’ kuzey enlemleri ile 102°09’ ve
109°28’ doğu boylamlan arasında bulunur.
Tarih:
M.Ö. üçüncü yüzyılda Viet kabileleri, Çin’in Kanton
şehrinden Orta Vietnam’a kadar uzanan Nam Viet
Devletini kurdular. M.Ö 11 l’de Nam Viet Devleti yıkı­
lınca, Vietler Çin hakimiyeti altına girdiler. Uzun bir
savaştan sonra Çinlileri Kızıl Nehir vadisinden çıkaran
Vietnamlılar M.S. 939’da bağımsızlıklarını kazandılar.
Vietnam onbeşinci asır başlannda Çin tarafından tekrar
alındı ise de, kısa bir süre sonra 1427’de tekrar bağımsızlığına
kavuştu. 1858’de başlayan Fransa’nın Vietnam’ı
işgâl hareketleri, 1884’de kuzeyde Tonkin ve Annam
himaye devletleri ve güneyde Koşinşin sömürge devleti
ile sona erdi.Fransa’nın ülkeyi ekonomik yönden sömürmesi ve
siyasî baskısı, Fransız yönetimine karşı kuvvetli bir millî
direniş hareketine sebep oldu. 1930 ve 1945 yıllan arasında
Fransa’ya kareı hareketlerde komünistler en kuvvetli
grup olarak ortaya çıktılar. Bunlar 1941’de
Vietnam Bağımsızlık Cemiyetini (Vietminh) kurarak
komünist olmayan birçok gruplan da kendilerine çektiler.
İkinci Dünya Savaşı’nda Vietnam’ı işgâl eden
Japonya 1945’de teslim olunca, Vietminh birlikleri
Hanoi’de iktidan ele geçirdiler. Liderleri Ho Chi Minh
Vietnam’ın bağımsızlığını ilân etti. Fransa güneyde
millî ihtilâli bastırmayı başardı. Fakat kuzeyde
sömürge rejimini yeniden kurmak istemesi, Çinhindi
ormanlık yerlerden mülteciler evlerini bir mil uzaktaki daha emniyetli
Dak Pek Kampı yakınma taşımış. Vietnam Savaşı bir çok
köylüyü yeraltı oyuk ve tünellerinde yaşamaya mecbur etmiş.
savaşlarının patlak vermesine sebep oldu. 1946’dan
1954’e kadar devam eden savaş, Fransa Dienbienphu
muharebesinde bozguna uğrayınca son buldu. 21 Temmuz
1954’de Cenevre antlaşması imzalandı. Bu anlaşma
kararlarına göre geçici olarak ülke, kuzeyde komünist
kontrolündeki Demokratik Vietnam Cumhuriyeti,
güneyde Vietnam Cumhuriyeti olmak üzere iki ayrı
devlete bölündü. Bölünme hattı 17’nci paraleldi. Bu
bölünme hattı 1956’da yapılacak olan genel seçimlerle
kaldırılacaktı. Fakat genel seçimler yapılmadı. Bunun
üzerine Kuzey Vietnam, Güney Vietnam hükümet baş­
kanı Diem’i düşürmeyi hedef alan bir terör kampanyası
başlattı. 1960’da Diem ve Vietcong olarak bilinenkomünist gerillalar arasındaki mücadele şiddetli bir iç
savaşa dönüştü. Güney Vietnam ABD tarafından, Vietcong
ise Kuzey Vietnam tarafından destekleniyordu.
Diem komünistlerle baş edemeyince, 1963’de subaylar
bir darbe yaparak hükümeti devirdi. Diem’in düşüşü
birbirini takip eden birçok askerî darbeleri peşinden
getirdi. Siyasî bir istikrarsızlık dönemi başladı. Vietcong
ve Kuzey Vietnam birlikleri baskısı altındaki
Güney Vietnam’ın çöküşünü ancak ABD müdahalesi
engelledi. Amerikan yardımıyla Güney Vietnam ordusunun
kuvveti üç kat arttı. 1964’de ABD, komünist
kuvvetlerin artan taarruzlarına cevap olarak Kuzey
Vietnam’ı bombalamaya başladı. Nisan 1969’da 543
bine ulaşan Vietnam’daki Amerikan kuvvetleri Başkan
Nixon’un emriyle Temmuz 1969’dan itibaren yavaş
yavaş çekilerek azaltılmaya başlandı. 27 Ocak 1973’de
Paris’te ABD, Kuzey ve Güney Vietnam ve Vietcong
arasında bir ateşkes anjaşması imzalandı. Fakat bu
anlaşma kararlanna hiç uyulmadı. 1974’de Güney
Vietnam’a Amerikan yardımı, ABD kongresi tarafından
durduruldu. Çinhindi’nin her tarafında iki yıl
boyunca çetin muharebeler devam etti. Kuzey Vietnam
1975’in ilk aylarında merkezi Vietnam’da kalan
son Güney Vietnam kuvvetlerine taarruza başladı.
Güney Vietnam’ın geri çekilme harekâtı bozguna
dönüştü. Saygon rejimi 30 Nisan’da teslim oldu. Geçici
bir ihtilâl hükümeti, kontrolü ele geçirdi ve komünizmi
yerleştirmek için adımlar atıldı. Bütün işyerleri ve çiftlikler
devletleştirildi. 165 bini ABD’ye olmak üzere binlerce
Vietnamlı diğer ülkelere iltica etti. Ülkenin iki
tarafının Millet Meclisleri toplanarak 2 Temmuz 1976’
da Vietnam tekrar birleştirildi. Kuzey Vietnam’ın baş­
kenti, bayrağı, marşı, amblemi ve parası ülkede geçerli
oldu. Hemen hemen yüksek hükümet kademelerinin
hepsine eski Kuzey Vietnam hükümetinin görevlileri
getirildi. Vietnam İç Savaşı bütün Vietnam’ın Rus peyki
olması ile neticelendi. Güney Vietnam’daki ABD üsleri
‘ şimdi Rus üsleri olmuştur.
Sivillere karşı saldırı ve zulüm devam ederken
1977-1980’de Kamboçya ile şiddetli bir savaş patlak
verdi. Vietnamlı azınlıkların deniz yolu ile veya karadan
Kamboçya üzerinden artan kaçış hareketleri üzerine,
1983’de Vietnam Kamboçya’daki mülteci
kamplarına taarruza başladı. 140 bin Çin asıllı
Vietnam’ı terk edince Çin ile münasebetler bozuldu ve
Çin ekonomik yardımı kesti. Çin, Vietnam’ın dört sınır
eyaletine tarruz etti. 1984’de Çin ile birçok sınır anlaş­Fizikî Yapı
2240 km.’lik bir kıyı hattına sahip olan Vietnam
uzun ve dar bir ülke olup, yaklaşık bir S şeklinde Çin
sınırından Siyam Körfezine kadar uzanır. Ülkenin
sadece % 25’i verimli delta ve ovalardan meydana gelmiştir.
Kalanı kıraç dağlan ve kısmen ekilebilir yüksek
yaylalan ihtiva eder. Ülkenin en geniş yeri olan kuzey
kesimde, dağlık kısımlar ile Kızıl Nehir Vadisi büyük
ölçüde birbirine zıttır, Kızıl Nehir Çin’den doğarak,
güneydoğu istikâmetinde akar ve Tonkin Körfezine
dökülür. Vietnam’ın dar merkezî kısmı kıyıda ancak
birkaç tane verimli toprak parçalarına sahiptir. Merkezî
mazlıkları başladı. Kamboçya halen Vietnam’ın işgâli kısmın uzunluğunun 800 km.’den fazlası, kollan doğu
istikâmetinde okyanusa uzanan Annam sıradağlan ile
kaplıdır. Vietnam, güneyde Mekong Nehri tarafından
meydana getirilen ve bunun getirdiği topraklarla sürekli
olarak zenginleşen büyük bir ova halindedir.İklim: Vietnam’da tropikal bir iklim hüküm sürer.
Yazın kuzeydeki sıcaklıklar güneydekinden pek farklı
değildir. Bu mevsimde sıcaklıklar Hanoi ve Saygon’da
27°C ilâ 38°C arasında değişir. Fakat kışın sıcaklıklar
kuzeyde daha düşüktür, güney ise bütün yıl boyunca
sıcaktır. Vietnam’da yağışlar sadece bölgeye göre
değişmez, aynı zamanda seneden seneye değişir. Yıllık
yağış ortalaması Saygon ve Hanoi’de 1830 mm.’dir.
Fakat Vietnam’ın sık sık karşılaştığı kuraklık ve su
taşkınlarına bağlı olarak, yağış miktan yılda 1220 mm.
ve 2240 mm. arasında değişir.
Tabiî Kaynaklar
Vietnam bambu, Japon sediri, meşe, rodendron
(açalyaya benzer bir bitki), mahun ağacı, abanoz ağacı
ve tik ağacı gibi ağaçları ihtiva eden ormanlara sahiptir.
Fakat bu ormanlar henüz kâfi derecede işletilmemektedir.
Ülkedeki başlıca vahşî hayvanlar kaplan, panter,
ayı, yabanî domuz ve maymundur. Fosfat, maden
kömürü, demir, manganez, boksit, antimon, volfram,
tungsten ve çinko Vietnam’ın belli başlı yeraltı
zenginlikleridir.
Nüfus ve Sosyal Hayat
Vietnam halkının % 84’ü Vietnam asıllı, % 2’si
Çinli, geri kalanı Muong, Tha.i, Meo, Khmer, Man ve
Cham’dır. Çok sayıda azınlık gruplar olmakla birlikte,
Vietnam halkı kültür birliğine sahiptir. Dil ve âdetlerde,
kuzeydeki ve güneydeki halk arasında pek az fark vardır.
Ayrıca etnik gruplar arasında fizikî görünüm bakı­
mından pek fark yoktur.
57.612.000 kişilik Vietnam nüfusu aşırı derecede
düzensiz olarak dağılmıştır. Aşağı yukan nüfusun %
80’i toprakların % 20’lik bir bölümünde yaşar. Halkın
büyük çoğunluğu kuzeyde Kızıl Nehir deltasınd güneyde verimli kıyı ovalarında ve Mekong deltasında
toplanmıştır. Km2’ye düşen kişi sayısı ortalama 173 kişi
civarındadır. Vietnam’ın büyük nüfus merkezleri
güneyde 3,5 milyon nüfuslu Ho Chi Minh (Saygon) ve
iki milyon nüfuslu başkent Hanoi’dir.
VietnamlIların çoğunluğu Budizm, Taoizm ve Konfüçyüs
gibi bozuk inançlara mensuptur. Diğerleri katolik,
putperest, müslümandır.
Vietnam dili tek heceli kelimelerden meydana gelmiştir.
Aynı kelime ses tonu seviyesine göre farklı mânâ­
lar almaktadır. Vietnam dili Çin’in edebiyat, felsefe ve
teknik terimleriyle zenginleşmiş ise de, temelde Çince ile
bağıntısı yoktur. Sömürge döneminde resmî dil olan
Fransızca hâlâ tahsilli VietnamlIlar tarafından konuşulmaktadır.
Fakat Fransızca yavaş yavaş yerini ikinci dil
olarak İngilizceye bırakmaktadır. Vietnam halkının %
78’i okuma-yazma bilmektedir.
Siyasî Hayat: Sosyalist Vietnam Cumhuriyetinde
492 üyeli bir Millet Meclisi, bir başkan, iki yardımcı
başkan ve bir başbakanın başkanlığındaki 30 üyeli bir
kabine vardır. Hakîkî yetki 11 üyeli politbüronun yönettiği
komünist partisinin elindedir. Rejim Sovyet ve Çin
modellerinin bir kopyasıdır. Vietnam 39 eyalete ayrılmış
olup, 1977’de itibaren Birleşmiş Milletler Teşkilâtna üyedir.Ekonomi: Vietnam esas itibariyle bir tanm ülkesi olup,
çalışan nüfusun % 70’i tanmla uğraşmaktadır. Ülkenin
ana ürünleri pirinç, kauçuk ve maden kömürüdür.
Güneyde pirinç ve kauçuk, kuzeyde ise maden kömürü
başlıca ihraç mallandır. Önem bakımından ikinci derecede
olan bitkileri geliştirmek için büyük gayret sarfedilmektedir.
Bunlar mısır, çay, kahve, tarçın, biber, şeker
kamışı, büyük hindistan cevizi, tütün, ham ipek ve
pamuktur.
Gıda, tekstil, maden, kimyevî gübre, cam ve lâstik
sanayileri Vietnam’ın başlıca gelişmiş sanayileridir.
Sömürge rejiminin zamanında şiddetle sınırladığı
sanayi üretimi daha ziyade iç tüketime yöneliktir. Sovyetler
Birliği ve Japonya Vietnam’ın ençok ticaret yaptığı
ülkelerdir.
Vietnam karayollannın uzunluğu 15 bin km.’nin
üzerindedir. Demiryolu ağı ise 1900 km. civarındadır.
Ülkenin belli başlı havaalanları Saygon, Hanoi vHayfong’dadır.