WİLLİAM III

(Lahey 1650 – Kensington 1702), Birleşik Eyaletler stathpuderi (1672 -1702), İngiltere, Iskoçya ve İrlanda kralı (1689-1702); Orange prensi Nassaulu Wil- lem’in ölümünden sonra doğan ve İngiltere kralı Charles l’in büyük kızı Mary Stu- art’ın oğlu. Amcası Charles II tarafından himaye edildi, ama ailesinin en başta gelen düşmanı cumhuriyetçi Johan Witt tarafından yetiştirildi. Erken gelişmiş bir zekâ ve aynı zamanda, bu düşmanlık ortamında bile hiçbir zaman kaybetmediği bir soğuklukla kendini gösterdi. Birleşik Eyaletler’in 1672’de Fransızlar tarafından istila edilmesi, cumhuriyetçi yönetime karşı halkın öfkelenmesine neden oldu. Bundan, Orange partisi yararlandı ve VVİtt kardeşlerin öldürülmelerinden sonra stathouder seçilen VVİlliam, ülkenin yazgısını eline aldı. Hollanda direnişini canlandırdı, Hollanda’ya müttefikler sağladı. Öyle ki, fransız birlikleri ülkeyi boşaltmak zorunda kaldı. Bu arada, Ingiltere, açıkça düşmanlıktan anlaşmaya yönelen bir tutum benimsedi. 1677’de VVİlliam, geleceğin James ll’sinin kızı olan yeğeni prenses Mary ile evlendi. Böylece, Birleşik Eyaletler, Nijmegen barışı için oldukça elverişli koşullar sağlanmış oldu (1678). O zaman stathouder, avantajlarını Louis XIV’e karşı kullandı. Augsburg birliğinin temel direği oldu; yeni İngiltere kralı James ll’nin Fransa,’ya yaklaşma politikasından kaygılanan Etats g6n6raux, James ll’nin damadı VVİlliam’a, İngiltere’ye geçmesinde yardım etmeyi kabul etti. 1688 kasımında, stathouder küçük bir orduyla Tor- bay’da karaya çıktı ve herkesin terk ettiği
James II, kendini savunmaktan vazgeçti. İngiliz anayasal rejiminin ilkelerini belirleyen bir “ Haklar yasası” nın onaylanmasından sonra (ocak 1689), VVİlliam ve karısı, birlikte, 22 ocakta, “VVİlliam III” ve “ Mary M” adlarıyla kral ve kraliçe ilan edildiler. Mayısta Hoşgörü bildirgesi, Haklar yasa- sı’nı tamamladı. Bazı ödünler karşılığında iskoçya’da oldukça kolaylıkla kabul edilen VVİlliam III, buna karşılık, nüfuzunu, İrlanda’ya zor kullanarak kabul ettirmek zorunda kaldı. 1690’da Boyne’de zafer kazandı ve bundan sonra kendini, Hollanda’da, Fransa’ ya karşı savaşmaya adadı: Rysvvick barı- şı’yla (1697), Louis XIV, VVİlliam’ı İngiltere kralı olarak kabul etmek ve Birleşik Eya- letler’e ticari üstünlükler sağlamak zorunda kaldı. Hemen hep anakara üzerinde kalan VVİlliam III, içeride, özellikle vvhig partisine dayanarak, 1660’tan beri pekişen geleneksel özgürlüklerin ve parlamento haklarının gelişmesini serbest bırakarak dış politikayı yönetmekle yetindi. 1700 temmuzunda, Mary ve VVİlliam’ın vâris olarak seçtikleri Anne Stuart’ın son oğlunun ölümü, İngiltere tahtının kime geçeceği sorununu ortaya çıkardı: Act* of Settlement (10 şubat 1701) tacın Hanno- ver’e dönmesini öngörüyordu, ispanya konusunda, Charles ll’nin vasiyetinin (1700) Louis XIV tarafından kabul edilmesi ve ayrıca İspanyol Hollanda’sına ilişkin fransız ticari ve askeri politikası, uluslararası dengeyi tehlikeye düşürdü. 1701’den sonra VVİlliam deniz devletleri birliğini yeniden kurdu. Taht üzerinde hak iddia eden James lll’ün Louis XIV tarafından tanınması, 1702’de çatışmanın çıkmasına neden oldu. (-> İSPANYA VERASET’ SAVAŞI.) Attan düşüp yaralanması sonucunda VVİlliam III öldüğü sırada, savaş da patlamıştı.