WILSON, Woodrow (1856-1924)

Thomas Wbodröw \yilsori ABD’nih 28. başkanidır. Avrupa’nın hızla savaşa doğru sürüklendiği bir dönemde başkan olan Wilson ulusların, görüşme yolunu açık tutarak, sorunlarına barışçı çözümler bulabileceklerine inanıyordu. I. Dünya Savaşı sırasmda tarafsız kalmaya çahşarak uluslararası ilişkilerde yapıcı bir rol üstlenen Wilson, savaş bittikten sonra da barışçı bir çözüm için çaba gösterdi.
Wilson, Virginia eyaletindeki Staunton’da bir rahibin oğlu olarak dünyaya geldi. Babasının katı eğitim kuralları altında yetişti ve 1875’te Princeton Üniversitesi’ne girdi. Topluluk karşısında, konuşmakta çok başarılı olan Wilson, giderek üniversitenin en iyi tartışmacısı oldu. Princeton’ı bitirdikten sonra hukuk eğitimi gördü. Bir süre avukatlık yaptıktan sonra yeniden öğrenime başladı. 1886’da doktora derecesini aldı. Hukuk, siyasal iktisat ve tarih konularında uzmanlaşan Wilson, 1902’de Princeton Üniversitesi rektörlüğüne getirildi. Burada gerçekleştirdiği reformların yanı sıra ülkenin güncel siyasal konulanna ilişkin yazılarıyla da ilgi topladı.
1910’da Demokrat Parti’den New Jersey valiliğine adaylığım koydu. İlerici çevrelerin desteğiyle seçimi kazanarak vah olan Wilson, öne sürdüğü yapıcı önerilerle Demokrat Par-ti’nin en güçlü siyasetçilerinden biri durumuna geldi. 1912’deki Demokrat Parti Ulusal
Brpwn Brothers1913-21 arasında ABD başkanı olan Wdodrow VVilsoh.Kongresi’nde ABD başkan adaylığına seçildi. Yeni Özgürlük programıyla parçalanmış durumda olan Cumhuriyetçi Parti karşısında geniş bir destek sağlayarak seçimleri rahatça kazandı.I913’te ABD başkanı olarak göreve başladıktan kısa bir süre sonra ülkenin para ve bankacılık sistemlerini denetleyen yasaları güçlendirdi. Yeni yasalarla gümrük vergilerini azalttı ve ilk kez bir federal gelir vergisi getirdi. Tekellerin denetlenmesi için önlemler alınırken, aldatıcı reklamcılığı ve haksız ticareti engellemek için Federal Ticaret Komisyonu kuruldu. Anayasaya, senatörlerin halkoy-lamasıyla doğrudan seçilmesini sağlayan bir madde eklendi. Meksika’nın diktatör Devlet Başkanı Victoriano Huerta’nm kurduğu hükümeti tanımayan Wilson yönetimi döneminde Meksika ile ABD arasında anlaşmazhklar sürdü.
1916’da Wilson bir kez daha başkanlığa seçildi. Halk tarafından desteklenmesinin başlıca nedenlerinden biri ABD’yi Avirupa’da çıkan savaştan uzak tütmasıydı {bak. BİRİNCİ Dünya SAVAŞI). Wilson ABD’nin tarafsız kal-
masını istiyordu. Savaşa katılan bütün devletlere, barış yolunu açık tutmaları konusundaki önerileri sonuç vermedi. Ocak 1917’de Almanya deniz savaşlarını başlatacağını ve Britanya Adaları çevresinde bulunan bütün gemileri’ batıracağını bildirdi..
3. Şubat 1917’de ABD’nin Almanya ile olan diplomatik ilişkilerinin kesildiğini’ açıklayan Wilson, donanmaya savaşa hazır olmasını emretti. 2 Nisan 1917’de kongreden Almanya ve müttefiklerine karşı savaş ilan’edilmesini istedi. Dört gün sonra ABD savaşa girdi. Rubya lia ycııı Suvycı yüııcıiıııi Ivlaıı 15io’ıİc Almanya ile barış yaptıktan sonra, ABD 4,5 milyon kişiyi silah altına aldı ve Avrupa’daki savaş ■ için büyük ölçüde yiyecek ve savaş malzemesi sağladı. Kalıcı barış için gerekli “On Dört Madde” saptayan AVilsön, bunu güvence altına alacak bir Milletler Cemiyeti’ nin kurulması için öneride bulundu.
Ekim 1918’de Almanya, Başkan Wilson’a On <Dört Madde’yi temel alarak ateşkesi imzalamaya hazır olduğunu bildirdi. Wilson Müttefik devletlerin onayını aldı ve 11 Kasım’ da bir ateşkes imzalandı. Paris Barış Konfe-ransı’nda Müttefikler Wilson’ın ilkelerinin çoğunu reddederek ağır barış koşulları öne sürdüler. Buna karşın Wilson, Milletler Cemiyeti önerisine destek sağlamayı başardı.
Barış antlaşmasının ve Milletler Cemiyeti Sözleşmesi’nin ABD Senatosu’nca onayını sağlamak amacıyla Wilsön bir yurt gezisine çıkarak 40’a yakın toplantıda konuştu. Bu ağır ■ koşullann getirdiği gerginlik sağlığını bozdu ve Eylül l919’da sol yanını kötürüm bırakan bir felç geçirdi. Sonunda antlaşma, 1920 başlannda Kongre’de reddedildi. Böyle-ce ÂBD Milletler Cemiyeti’nin dışında kalıyordu. Wilsonj ABD üye’olmasa da Milletler Cemiyeti’nin kurulduğunu görecek kadar yaşadı. Arahk l920’de 1919 Nobel Banş Ödülü’ nü alan Wilson 1921 seçim kampanyasında aday gösterilmedi. Seçim, Cumhuriyetçi Parti adayının başkanlığa seçilmesiyle sonuçlandı. Bundan sonraki iiç yılıni siyasal etkinliklerden uzak kalarak geçiren Wilson AVashingtori’ dâ öldü!