YAKIT İKMALİ YAPMADAN DÜNYA TURU

Serge BROSSELİ
Uçakla dünya turu yapmanın görünüşte olağanüsl bir tarafı yoktur. Dünyanın beş kıtasındaki binlen havayolları acentesi, istenirse böyle bir yolculuk düzenleyebilir. Bu turu yapmak isteyen eri, olsa olsu, ödenmesi gereken bilet ücretinin yüksekliği engelleye bilir. Aynı turu yolda inmeden yapmaya kalkışmak ise bambaşka bir serüvendir. Bugünkü havayolları şirket lerinin elinde, böyle inişsiz dünya turu yapabilecek fc uçak bulunmamaktadır.

Burada akla şöyle bir soru geliyor: Dünyanın büti çevresini dolanarak başladığı yere dönebilecek blıı uçağa ne gerek var? Sivil havacılık açısından böyle bin uçak gereksiz olabilir ama, askeri açıdan durum başkadır. Askeri uzmanlara göre; uçağın menzilinin (erişe bileceği mesafenin) uzun olması ve devamlı biçimdi havada görev yapabilir halde kalabiln esi, onun hor ket gücünü sağlayan ana etkendir. Şimdilik askeıı uçakların menzili, yaklaşık 15.000 kilometreye erişeb mekte, bu da dünyayı dolanmak için gerekli ola

40.000 kilometrelik menzilin çok altında kalmaktadır Uçakların yetersiz menzillerini uzatmak üzere, hav dan, yani uçaktan-uçağa yakıt ikmali yapma yolum

Bu fevkalade güç bir iştir. Havadan ik-abilmek için iki şartın gerçekleşmesi gerekmek-• kere havanın durumu uygun, görüş iyi olacak itli hava akımlarına rastlanmayacak; diğer ta-jçakta yakıt iletim borusunun yakalanıp takıl-ağlayan gayet incelikli bir tertibat bulunacak-bütün bu nedenlerden, uzak görev uçuşlarına ‘otlar, havadan ikmal yapmak yerine, mümkün kadar uzun menzilli uçaklardan yararlanmayı mektedir.

re kadar başarılamamtş olan hüner, inişsiz ve dünya turu yapmak idi. İşte iki “cesur-çılgın” r uçakla yakında bu turu gerçekleştirmeyi deflerdir. Bunlardan biri, Yeana Yeager adlı c kadın pilottur. Yeager, bir yandan jeofizik ve aeronotik alanında sağlam bilgilere, diğer uçuş tecrübesine sahiptir, özel merakları ara-.M (ultra-hafif motorlu) uçaklarının pilotluğunu da yer alıyor. Macera uçuşunun öteki kahra-ski ABD Hava Kuvvetleri yarbayı Richard G. ir Rutan, çeşitli uçak tipleri ile 6.900 saat uç-Bunun 2.000 saati aşkın bölümü jet uçaklarıy-10 saatlik bölümü hafif tek ya da iki motorlu a yapılmıştır. “Dick”, 1900 saatini ABD Hava sri’nin nakliye uçaklarında, pilot ya da uçuş jı-u-ni olarak geçirmiştir. Richard Rutan; Avrupa, kfrika, Yakın ve Ortadoğu ile Güneybatı Asya tin çoğunun ya üzerinden uçmuş, bunlara inmiş lunlardan havalanmış bulunmaktadır. Ayrıca, ı savaş deneyimine de işaret etmek gerekir: Ru-7-1968 yıllarında bir F-100 Super-Sabre uçağı Kuzey Vietnam üzerinde olmak üzere 325 gö-şu yapmış, Hanoi üzerine yaptığı bir uçuşta İetnam uçaksavarları tarafından düşürülmüşse bir Amerikan imdat birliğinin yetişmesiyle esir n kurtarılmıştır.

nlattığımız bu ikili, alışılmadık bir serüvene, alı-; bir uçakla atılacaklardır. Voyager (yolcu) adlı kendi ağırlığının beşkatı kadar yakıt alabilende planlanmıştır. Bu şaşılacak işi daha iyi an-lek için, bildiğimiz klasik uçakların yakıt alma isinin, yapısal ağırlıklarının yarısını aşmadığını nak gerekir. Başka bir deyişle, Voyager’in ya-apasitesi şimdiki uçaklara oranla on kat üstün-

ya turu” deneyiminden ne kastedildiğini de ayak gerekir, örneğin, dünyayı 50. enlem üzerin-lanarak da, bir “dünya turu” yapılabilir v<
\inç yolculuğuna başlamak üzere önü-ieki aylarda havalanacak “ Voyager” tve Havaalanı’nda ilk ket halka göstt’
I Amerikalı, 40.000 kilometrelik dün-ırunu yerden ve havadan İkmal yapanın on İki günde gerçekleştirecek bir uçağın ilk modelini uçurmayı irdi.
YAKIT İKMALİ YAPMADAN DÜNYA TURU
İ

Burt Rutan “ Voyager”in ilk uçuş deneyini başarıyla sonuçlandırmıştır. Kardeşi Richard (Dick) Rutan ile Yeane Yeager, bu ilk inişsiz dünya turunu gerçekleştirmeyi deneyeceklerdir. Uçağın 5 tonluk kalkış ağırhğının 4,5 tonunu yakıt oluşturmaktadır.
bir tur kuşkusuz Ekvator’u dolanarak yapılacak dan çok daha kısa olur. Ancak, Hermoz ve Wist gibi öncülerin izinden gitmek isteyen bu iki calinin öyle yolu kısaltmaya niyetleri yoktur; On-.000 mil (40.000 kilometre) lik tam bir dünya tu-mak istemektedir.

»ger’in hangi noktadan ve hangi gün havalana-u satırların yazıldığı sırada henüz belli olmamışınla birlikte uçuş sırasında nerelerden geçileceği mistir. Amerika Birleşik Devletleri’nin güneyin->la çıkılarak Küba’nın güneyinden geçilecek, a’nın kuzeydoğu kıyısı izlenecek, Güney Atlan-ıcak, Güney Afrika’ya varılacak; oradan Hint jsu, Avusturalya ve Pasifik Okyanusu’nun bü-lümü geçilerek Havvai Adaiarı’na ulaşılacak, on bir “kanat çırpışı” ile başlangıç noktasına :ektir.

, iki yılda inşa edilmiş ve ilk defa Kaliforniya’da-ve Havaalam’nda halka gösterilmiştir. Uçağın nı, Richard Rutan’ın 40 yaşındaki ağabeyi uçak lili Burt Rutan çizmiştir. Uçağın yapımında mo-cnolojinin bütün imkânlarından yararlanmıştır, ı geniş ölçüde kompozit (karma) malzeme Icevler, cam elyafı) kullanılmıştır. Bu malzeme, ılara karşı çok daha dayanıklı ve klasik
alüminyum-magnezyum alaşımlarından çok daha hafiftir.

Ortaya çıkan model, üzerine uçak kalıbı geçirilmiş bir depoya benzetilebilir. Voyager’in gövdesine, kanatlarına ve ön bölümüne yerleştirilmiş 16 yakıt tankı vardır.

Performansı düşüren bir etken, hareket halindeki uçağı engelleyen hava direncidir. Bu direnç, hızın karesi ile doğru orantılı olarak artar. Voyager’in aerodinamik yapısı, hava direncini en aza indirmektedir. Uçağın hareketi ise, birbiri ardından “Push-pull” sistemine göre çalışan pistonlu iki motorla sağlanacaktır, ilk bakışta Voyager bir planörü andırmaktadır. Bir uçtan diğer uca 36,6 metre uzunluğunda olan ana kanadı, çok büyük olup bir Boeing 727’ninkine erişebilmek-tedir. Ancak, uçağın 423 kilo olan ağırlığı, küçük bir uçağınkinden bile daha düşüktür. Uçağa yakıt hariç, uçuş için gerekli teçhizat yüklenince bu ağırlık yaklaşık iki katına çıkmakta, dünya turu için gerekli yakıt depolanınca 5 tona erişmektedir. Uçak, gelecek yıl saatte 126 kilometrelik ortalama bir hızla 12-13 gün kadar sürecek olan dünya turuna çıkacaktır. Olağanüstü uçağın olağanüstü serüveninin sonucu merakla beklenmektedir.