YAŞ HADDİ,

Alm. Altersgrenze (1), Fr. Limite (f)
d’âge, İng. Agetimit, retiremerıt age. Bir kimsenin hak
alabilmesi, mükellefiyet yüklenebilmesi için hukuken
erişmesi gereken asgari yaş sının. Bir kimsenin hak
sahibi olabilmesi ve bazı vecibeler yüklenebilmesi için
her hâdisede, her muamelede uygulanabilecek ortak,
sabit bir yaş haddi belirlenmemiştir. Kanunlar hâdisenin
cinsine ve muamelenin çeşidine göre farklı bir yaş
haddi belirlemişlerdir. Memuriyete girmede, emekli
olmada, evlenmede, gayri menkul alım-satımında,
evlatlık edinmede, seçime katılıp oy kullanmada, milletvekilliğine
aday olmada vs. hep ayn yaş hadleri mevcuttur.
Meselâ, kanunî istisnalan hariç olmak üzere
evlenmek için erkeğin 17, kadının 15 yaşını ikmâl etmesi
lâzımdır. Fakat hâkim, fevkalâde hallerde ve pek
mühim bir sebebe dayanarak 15 yaşını ikmâl etmiş
erkeğin ve 14 yaşını bitirmiş olan kadının evlenmesine
müsaade edebilir (M.K. Md. 88). Medenî Kanun, vasiyetname
yapmak yolu ile ölüme bağlı tasarruflarda
bulunabilmek için 15 yaşını bitirmiş olmak şartını getirmiştir.
(M.K. Md. 449)-Kanun, medenî haklardan istifade
edebilmek için kişinin reşit olması şartını
aramıştır.Bunun için de kişinin 18 yaşını ikmâl etmesi
gerekmektedir. (M.K. Md. 11). Yine Medenî Kanuna
göre, evlât edinebilmek için en az 40 yaşını doldurmuş
olması, evlât edinen kimsenin evlâtlıktan en az 18 yaş
büyük olması şartını aramıştır (M.K. Md. 253).
Ceza Kanununda da buna benzer yaş hadleri mevcuttur.
Meselâ fiili işlediği zaman 11 yaşını bitirmemiş
olanlar hakkında takibat yapılamaz ve ceza verilemez.
Keza, fiili işlediği zaman 11 yaşını bitirmiş olup da 15
yaşını doldurmamış olanlarla, 15 yaşını bitirmiş olup da
18 yaşını bitirmemiş olanlar hakkında indirimli ceza
verilir (T.C.K. Md. 53, 54, 55).
1982 Anayasasında da belli kanunlarda yaş haddi
kabul edilmiştir. Meselâ seçimlerde oy kullanabilmek
için 21 yaşını doldurmuş olmak şarttır (Md. 67). Milletvekili
seçilebilmek için 30 yaşını (Md. 76), Cumhurbaş­
kanı seçilebilmek için de 40 yaşını doldurmuş olmak
lâzımdır (Md. 101).
Askeri ve mülkî memurlardevlet hizmetine girerken
belli bir yaşta olmak ve belli yaşın da üzerine çıkmamış
olmak şartı vardır. Memuriyetin özelliklerine göre muh-telif kanunlar değişik yaş hadleri kabul etmişlerdir.
Emeklilik bakımından da yaş mevcuttur. 8 Haziran
1949 tarihli ve 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanonunun
40. maddesine göre memurlar 65 yaşını doldurunca
mecburen emekli olurlar. 4 Kasım 1981 tarihli ve 2547
sayılı Yüksek Öğretim Kanununa göre, üniversite öğretim
üyeleri 67 yaşını doldurunca emekli olurlar.
Asken kişilerin emeklilik yaşlan rütbelerine göre
değişik yaş hadleridir. Keza emniyet mensupları, gümrük
memurlan, posta, telefon ve telgraf idaresinde çalı-
şanlann farklı, emeklilik yaş hadleri vardır.
Sosyal Sigortalar Kanununa tâbi olan işçilerin en
erken emekli olacaklan yaş haddi arttınlmıştır.
17.7.1984 tarihli ve 506 sayılı, Sosyal Sigortalar
Kanunu, 3246 sayılı ve 24.12.1985 tarihli kanunla değiş­
tirilmiştir. Bu değişikliğe göre, 1 Ocak 1990 tarihinden
itibaren Sosyal Sigortalar Kanununa bağlı olarak çalışacak
işçilerden kadın 55, erkek 60 yaşını doldurmuş
olmadıkça emekli maaşı alamayacaktır.