Yurdumuzda son yıllarda soya ve soya ürünlerine karşı büyük bir il­gi doğmuştur

Yurdumuzda son yıllarda soya ve soya ürünlerine karşı büyük bir il­gi doğmuştur. Özellikle, halkın beslenmesinde, hayvancılık ve endüstri­de önemli bir yer tutan soya, yüzyıllardır uzak doğu ülkelerinin başlıca besin kaynağını teşkil etmekte, pirinç beslenmesinde eksik kalan protein i açığını tamamlamaktadır.

ürkiye’de soya en çok orta karadeniz kıyılarında yetişir. Ayrıca Doğu Ana- dolunun yüksek dağlık kısımları hariç tutu­lursa Türkiye’nin hemen her yerinde, özellik­le yıllık en az 650 mm yağış alan yerlerde, sulamadan yetiştirmek mümkündür.

Soya; baklagiller ailesinden olup, tek yıllık bir bitkidir. Boyu 0.30 – 2.00 m arasın­da değişir. Gerektiğinde özel soya bakterileri ile aşılanmış tohumlarla üretilir. Bu özel bak­teriler hem bitki, hem de ekildiği toprak için gereklidir.

Soya meyvası bir bakladır. Bu nedenle fa­sulye, bakla ve bezelye meyvalarına benzer. Bir soya baklası genellikle 2-3 tohum içerir. Soya olgunlaştığı zaman yaprakları sararır ve dökülür. Baklalardaki tohumlar sertleşir. Önceleri yeşil olan tohum rengi, çeşitlere göre, beyaz, sarı, kahverengi, siyah veya kül rengini alır. Yağ verimi, sarı renkli tohum­larda en yüksektir.

Soya, taşlı, çakıllı topraklar hariç her toprakta yetişir. Ancak verimli hafif alkalin reaksiyonlu, az kireçli, orta tekstüriü toprak­larda en iyi verim sağlanır.

SOYANIN BİLEŞİMİ Soya, besin maddeleri yönünden oldukça zengindir. Özellikle, protein ve yağ bakımın­dan çok zengin oluşu, adına kemiksiz et de­nilmesine neden olmuştur.

Soya tohumunun büeşimi şöyledir:

Su…………………………………………………………. % 8

Yağ……………………………………………………… % 18

Karbonhidratlar………………………………….. % 30

Protein………………………………………………… % 40

Ayrıca mineral maddelerden: Fosfor, potasyum, kalsiyum, kükürt, magnezyum, klor, demir, bakır, mangan, çinko ve alümin­yum vardır.

Vitaminler bakımından da oldukça zengin olan soya, şu vitaminleri içerir.

Thiamin (bı Vit), riboflavin (b2 Vit), niacin, pyridoxine, pantothenik asit, cholin, biotin, A Vitamini, askorbik asit, folik asit, inositol, E Vitamini, K Vitamini

İnsan beslenmesinde önemli yeri olan bu maddeleri yüksek oranda bir arada bulundu-

Yirminci Yüzyılın Harika Bitkisi

SOYA

v____________________________________ /

Şemsettin KÜÇÜKAYAZ

ran başka bir bitki hemen hemen yoktur. Bu nedenle soya fasulyesinin bugün tarımda,in­san ve hayvan beslenmesinde ve endüstride oynadığı rol hiç te küçümsenmeyecek bo­yutlardadır.

I. TARIMDA SOYA a— Hayvan Beslenmesinde Soya Yeşil soya fasulyesi hayvan beslenmesin­de çok önemlidir. Besin değerinin fazlalığı yanında sindirilebilinen proteinin yüksek oluşu, özellikle büyümekte olan hayvanlar ile süt ineklerinin beslenmesinde büyük önem taşır.

Soya fasulyesi kurutularak ve tohum olarak ta hayvan beslenmesinde kullanılır. Soyanın hayvanlar üzerinde sağladığı süt, et ve yumurta verimi diğer yem bitkilerine oranla oldukça fazla olmaktadır.

Ayrıca zengin vitamin ve protein kaynağı olan soya küspesi, süt ve besi hayvanları tara­fından sevilerek yenilen bir yemdir, b— Gümrelemede Soya Soya baklagillerden, olduğu için havanın serbest azotunu köklerde biriktirir. Böylece kendisinden sonra gelecek bitkilere azot ba­kımından zengin toprak bir» kır. Hasattan sonra tarlada kalan sap, dal ve kökleri dekara 1 kg’dan fazla azot bırakmaktadır.

2-  BESLENMEDE SOYA Soyanın insan beslenmesinde önemi oldukça büyüktür. Çok zengin protein kay­nağı olan soya, beslenmedeki protein açığını kapatacak güçtedir.

1 kilo soya fasulyesi, 68 yumurta, 12 litre süt ve 2 kilo etin eş değerinde protein içerir. Soya

miktarını artırmak için kullanılır. Ayrıca so­yadan et benzeri maddeler, sosis, parça et, lezzetleştirilmiş et, köpük protein yapılmak- ^-tatlır^

Soya fasulyesinin yağı çıkarıldıktan sonra kalan unu pa5ta,^nakarna ve diğer unlu gıda­ların yapılmasında’kollanılır. Soya ununda bulunan azotlu maddelerin fizyolojik değeri yüksek olduğundan buğday ununa karıştırıl­masıyla buğday ununun besleyici değeri yük­seltilmiş olmaktadır.

Yapılan araştırmalarda, buğday ununa % 5 oranında yağı alınmış soya unu katılması­nın, ekmeğin kalitesine olumlu tesir yaptığı, rengini biraz sarartmakla beraber tadını iyi­leştirdiği ve ayrıca bayatlamasını geciktir­diği tespit edilmiştir..

Soya unundan ayrıca, kuru öz mama, konserve mama, şekerlemeler, ezmeler şe­ker hastaları için özel besinler, yapay süt, kahve, protein ihtiyacı olanlar için özel yiye­cekler, salçalar yapılmaktadır.

Soyadan elde edilen yapay süt aşağıdaki tabloda görüleceği gibi inek sütü ile eş değerdedir.

Protein

Yağ Karbonhidrat

Soya sütü 3-5                      2-3                        1-3

İnek sütü 3                           4                            5

soya sütünden yoğurt ve lor yapılmaktadır.

Soya yağı: Prese edilerek veya ekstraks- yonu yapılarak elde edilen ve koyu sarı renk­te olan ham soya yağı, yarı katılaşan yağlar grubundandır. İyot değeri 130 olan bu yağ, genellikle yemeklik yağ, margarin ve mayo­nez imalinde kullanılır. Donma derecesi düşük ve acılaşmaya karşı dayanıklı olduğu için yemekliğe çok elverişlidir.

Soya yağı ayrıca tıpta da oldukça faydalı­dır. Yağın içinde bulunan doymamış yağ asitleri beslenme ve hastalıklar üzerinde fay­dalı etkiler yapmaktadır.. Özellikle, diyetli- lerde soya yağı ve diğer bitkisel yağlar kandaki kolesterol seviyesini yükseltmeyici etkiler yapmaktadır.

Yiyecek maddesi olarak soya lesitini de çok kullanılmaktadır. Şekerleme, çukulata kaplaması, hekimlikte ilaç ve besin değeri yüksek özel besinler yapılmakta, margarin yapımında, kıvam verici madde olarak kulla­nılmaktadır.

ıü

Soya bitkisi ue taneleri

2-  ENDÜSTRİDE SOYA

Modern endüstrinin bir ham maddesi olan soya fasulyesi, otomobil karoserinden, sun’i kauçuk ve petrole kadar birçok endüstri maddelerinin yapılmasında kullanılmaktadır.

Soya unundan, plastik, çeşitli atmosferik olaylarda dayanıklılığını kanıtlayan zamklar yapılmakta, bu zamklar duvar kaplamasında karton yapılmasında kullanılmaktadır.

Soya unundan ayrıca, sun’i yün, sulu boya, zirai mücadele ilaçları, yapay tahta, maya, bira, antibiyotik, arı yani, vitaminli preparatlar yapılmaktadır.

Soya yağı, çok değerli bir endüstri ham maddesidir. Boya ve vemik sanayiinde kulla­nılır.. Ayrıca mum, temizlik maddeleri, dezenfektan, dökümhane yağı, pres yağı, las­tikler, yapay deri, muşamba, matbaa mürek­kepleri, su geçmez kumaşlar, gliserin, tıbbi yağ, kozmetik sanayi üıünü, petrol ürünleri, sabun, macun izole maddeler, su geçirmeyen çimento, trafik yol boyaları, duvar kağıtları yapılmaktadır. Soyadan elde edilen plastik maddeler, bir çok yerlerde kullanılan maden­lerin yerini tutmaktadır.

Soya lesitini daha çok maya ve alkol yapı­mında kullanılır. Zirai mücadele ilaçlarında, lastik, kauçuk, süs ve tuvalet malzemeleri, boya, sun’i süt yapımında kullanılır..

Bütün bu yönleriyle günümüzün harika bit kisi olan soyanın yurdumuzda daha çok ye­tiştirilmesi ve üzerinde önemle durulmasında fayda v