Yüzme, denizde olduğu gibi açık ya da kapalı havuzlarda da öğrenilebilir. Öğrenilecek ilk yüzme stili kö-peklemedir. İnsanların yüzmeyi ilk kez böyle öğrendiği sanılmaktadır. Bundan sonra, zorluk sıralamasına göre, sırtüstü yüzmeyi, ardından kurbağalama, serbest ve en sonunda kelebek stilleri öğrenilebilir.
Yüzme Stilleri ’
Köpekleme-, Çok basit olan bu stili öğrenmek için yapacağımz tek şey köpek gibi yüzmeye çalışmaktır. Bu, başınız dışanda, suyun içinde yatarak koşmaya benzer. Dirseklerinizi vücudunuza yakın tutun ve ellerinizle suyu kendinize doğru çekin. Başlangıçta zor görünebilir, ama sabrederseniz kısa süre sonra ayaklannı-zı yerden kesip ilerlediğinizi göreceksiniz.
Sırtüstü: Kulaklar suyun içinde kalacak biçimde başınızı iyice arkaya atarak sırtüstü
YÜZME VE DALMA 221
Alisport
Yüz sürekli suyun dışında kaldığından sırtüstü yüzme serbest stilden daha kolaydır.
yatıp yukanya bakın. Küçük adımlarla yürür gibi parmak uçlarmız gergin durumdayken bacaklarınızı bir aşağı, bir yukarı hareket ettirin. Kollarınızı birbiri ardına bir çember çizer gibi çevirin. Kollarınızı başınızın yanından suyun yüzüne çıkardıktan sonra bir kayığın kürekleri gibi suyun altında kalçalannıza kadar çekin. Kollardan biri başın ilerisinden suya sokulurken, öbürü kalçalara varmalıdır. Hızlı hızlı bir aşağı bir yukarı hareket ettirilen bacakların, iki kol da tam bir çember çizene kadar altı kez inip kalkması gerekir.
Çok hızh bir stil olan sırtüstü yüzme, ilk kez 1912 Stockholm Olimpiyat Oyunlan’nda, ABD’Ii Harry Hebner tarafından tanıtıldı.
Kurbağalama: Bu stilde kollar ve bacaklar sırayla hareket eder. Önce kollar vücuda çekilir, sonra bacaklar geri itilir. Daha sonra kollar ve bacaklar düz ve gergin durumdây-
ABC Ajansı
Kurbağalama yavaş bir stil olmakla birlikte uzun mesafeli yüzme için çok uygundur.
ken bütün vücut ileri kayar. İlk itme hareketinde başınızı, yüzünüz suda kayacak biçimde aşağıda tutun. Avuçlannızı aşağıya doğru tutarak ellerinizi birleştirin ve kollannızı gergin biçimde öne doğru uzatm; bacaklannız da bitişik ve gergin olsun; Önce ellerinizi bütünüyle gerilene kadar yana ve aşağıya doğru açın ve kollarınızı dirsekten kırıp ellerinizi çenenizin önünde birleştirin.. Sonra, bacakla-nnız baklava biçimini alacak şekilde, ayakları dışa dönük tutarak dizlerinizi yanlara çekin. Sonraki aşamada bacaklar açılıp yeniden kapatılarak büyük bir su kütlesi sıkıştmhr. Bacaklannızı birleştirirken kollannızı yeniden öne doğru itin; böylece bütün vücudunuz ilk biçimini alacaktır. Kollarınız yanlara doğru suyu iterken ağzınızdan soluk alın, suda kayarken de ağzınızdan ve burnunuzdan soluk verin.
Bir iskemle ya da sıranın üstünde yüzüstü yatıp kol ve bacak hareketlerini geUştirebilir-siniz.
En eski kulaç stili olduğu sanılan kurbağalama, suda kayarak ilerlendiği için yavaş bir stildir; ama çok kullanışhdır. Giyinik durumda kullanılabilecek en iyi yüzme stili olduğundan özellikle can kurtarmada çok işe yarar. Bir sandal gezintisi sırasında sandalınız devri-lirse, iki elle kenanna tutunup kurbağalama stilindeki bacak hareketleriyle suda kaydırarak kıyıya çıkarabilirsiniz. Sırt çantası ve silah taşıyaiı askerlerce kullanılabilecek tek yüzme biçimi de gene kurbağalamadır.
Serbest: Bütün stiller içinde en hızlısı ve öğrenilmesi en zor olanıdır; bu yüzden en iyi küçük yaşlarda öğrenilir. Yüzünüz suyun içinde aşağıya dönük durumdayken kollarınızı gererek öne uzatm, bacaklannızı arkada sürükleyerek suyu itmeye başlayın. Oldukça düz, ama fazla gergin olriiamak koşuluyla bacaklannızı birbiri ardına aşağı yukarı hızlı hızh hareket ettirin. ^
Kollanmzı birbiri ardına çevirin. îleri hareketin başlangıcında dirseğinizi sudan ilk çıkacak biçimde bükün. Sonra kolunuzu esneterek ileri doğru fırlatın. Eliniz suya girerken omzun önünde ve tam gergin olmalıdır. Su, vücudun altında dirsek hafifçe bükük durumdayken çekilir. Yarım metre kadar altınızda gerili duran bir ip boyunca kendinizi çektiğiABCAjansı
Yüzme stilleri içinde en hızlısı ve öğrenilmesi en zor olanı serbest stildir.
nizi düşünürseniz bu stili daha iyi kavrayabilirsiniz.
Bu stilde, kol sudan çıktığında dirsek bükülürken, baş yana döndürülerek ağızdan soluk alınır; alınan soluk aynı kol yeniden öne atılırken ağız ve burundan geri verilir. Hareket ritmi sırtüstü yüzmede olduğu gibidir. Her iki kol tam bir çember çizene kadar ayaklar altı vuruş yapmış olmalıdır. Bazı kadın şampi-yonlann sekiz, hatta 10 vuruşlu ritmi başany-la uygulamış olmalanna karşın, altı vuruşlu stil standarttır.
Büyük Okyanus bölgelerinde yaygın olan bu stili 1900’lerde Avustralyah Syd ve Charles Cavili kardeşler dünyaya tanıtmıştır.
Kelebek: Kurbağalamaya çok benzeyen kelebek stili, yüzme yanşlan dışında pek yaygın değildir. Bu stilde bacaklar bitişik tutulup yunus kuyruğu gibi aşağı yukan hareket ettirilerek vücut su yüzeyinin hemen altında
Alispon
Kelebek, kısa mesafe yarışlarına uygun, hızlı ve gösterişli bir stildir.
dalgalandırılır. Bacaklann hareketi serbestte-kine benzer; ama bu kez’iki bacak aynı hareketi aynı anda yapmaktadır. Kollar sudan aynı anda çıkanlır Ve bir jçifte kulaçla vücut ileri doğru çekilir. Kelebekte ielleriniz kalçala-nn altına doğru suyu iterken başınızı kaldırıp soluk âlın, elleriniz yeniden ^uya girerken de soluğunuzu ağız ve burundan geri verin. Ellerinizi arkaya itip başınızı soluk almak için yukan kaldırdığınızda baıcaklannızla suyu aşağıya doğru itin. Elleriniz yeniden suya girdiğinde bacaklannızla gene suyu itin. Görüldüğü gibi bu stilde iyi yüzebilmek için güçlü bir vücuda ve. omuzlara gerek vardır. Kelebek stilini öğrenmenin en iyi yolu küçük yaşta başlamaktadır. Kısa mesafede bu stil sırtüstünden daha hızhdır.
Kelebek stilini ilk kez 1933’te Henri Myers uygulamıştır. Eskiden kelebekte, kurbağala-mada kullanılan bacak hareketi kullanılırdı. Fakat günümüzde iyi yüzücüler daha güçlü olduğundan yunus hareketini kullanmayı yeğlemektedir.
Yüzme Yarışları
Yüzme, modern olimpiyatlann başladığı 1896’dan beri Olimpiyat Oyunlan’nda yer almaktadır. Başlangıçta yalnızca erkek yüzücüler yanşırdı. 1912’de kadın yüzücüler için de yanşmalzu-. düzenlenmeye başlandı. Yüzme yarışları 1969’dan beri Uluslararası Amatör Yüzme Federasyonu (FINA) kurallarına göre yapılmaktadır. FINA’nın kurulmasından (1909).önce çok değişik yanşlar vardı. Günümüzde ise yanşlar 1.500 metreye kadar ve mesafeler metreyle ölçülerek yapılır. Olimpik yüzme havuzlan 50×21 metre boyutlannda ve 1,8 metre derinliğindedir. Olimpiyatlarda ve dünya şampiyonalannda serbest, sırtüstü, kurbağalama ve kelebek stillerinde bireysel ve takım yanşlan yapıhr, Kanşık yüzme yanşlannda dört stilde de yüzülmektedir. 1920’lerden 1980’lerin başlanna kadar hem Olimpiyat Oyunlan’nda, hem de dünya şampiyonalannda ABD’li yüzücüler üstünlük kurmuşlardır.
1.500 metreden uzun olan yanşlar uzun mesafe yanşlan olarak adlandınlır. FINA’nın çalışma alanı dışında kalan bu yarışlann çoğu, 67 kilometrelik George Gölü Maratonu
YÜZME VE DALMA 223
‘SİRTÜSTÜ KÜRBAĞAÜÂMÂ^^^-^j^^DftLMA ■ -^^’KELEBEK’ ■- SERBEST
YÜZME VE DALIVİA(ABD) gibi belli aralıklarla düzenlenmektedir. En ünlü uzun mesafe yanşlanndan biri İngiltere ile Fransa arasmdaki Manş Denizi’ni geçmek için yapılan denemelerdir; Bu denemeler çoğunlukla, suyun en sıcak olduğu ağustos ayında yapılır.
Manş Denizi’ni ilk kez geçeri, İngiliz kaptan Mathevv Webb’dir’ 1875’te İngiltere’deki Dover’dan Fransa’daki Calais’ye kurbağalama yüzen Webb harita üzerindeki uzunluğu 33 km olan Manş Denizi’ni 21 saat 45 dakikada geçmişti. Fransa’dan İngiltere’ye geçen ilk yüzücü ise 1923’te 16 saat 33 dakika yüzen
İtalyan Enrique Tiraboschi’dir. Manş’ı geçeri ilk baiyan yüzücü 1926’da İngiltere’den Fransa’ya yüzen ABD’li Gertrude Ederle oldu. Ederle’nin 14 saat 39 dakikalık süresi o zamanki erkekler rekorunu da geçiyordu. 1955’te ABD’li Penny Dean bu rekoru 7 saat 40 dakikaya indirdi.
Manş’ı geçen yüzücüler arasında Türk sporcular da bulunmaktadır.
Dalma
Dalmayı öğrenmeye başlarken biraz cesaret gerekir. Özgüveninizi geliştirmek için yapabi-
Ipceğiniz birçok alıştırma vardır. Bunlardan biri, başınızı suyun içinde aşağı yukan hareket ettirmektir. Gözlerinizi açık tutarak havuzun kenanna tutunun. Başınızı, bütünüyle suyun içine girene kadar eğin, sonra yukan kal-dınn. Nefesinizi tutmayın, başınız suyun içindeyken hava baloncuklan çıkann, sudan çıkardığınızda ise derin bir soluk alın.
Havuzun dibinden küçük eşyalar ahp çıkarmak, havuzun kenarını ayaklarınızla iterek kaymak ve su yüzeyinde dalmak (ördek dalışı) da suya ahşmanıza yardımcı olacaktır. Havuzun kenanndan giriş atlayışı yapmak çok iyi bir başlangıçtır. Bu atlayış, suya önce başın girdiği “bahklama” atlayışların hepsinde temel olan baş, gövde ve koUann bir hizada tutulmasını öğrenmenizi sağlayacaktır.
Ayak parmaklannızla havuzun kenanna hafifçe tutunarak ayakta dik durun. Dizler gergin durumda belden öne doğru eğilin. Kol-lannızı omuz hizasında, ama omuzlannızın biraz önünde olacak biçimde açın; avuç içleriniz suya dönük olmahdır. Ayak parmaklannızı havuzun kenanna bastınn ve vücudunuzu öne doğru bırakın. Gözlerinizi havuzun dibindeki bir noktaya dikin; vücudunuz bir çizgi gibi ve gergin durumdayken kollannızı kulaklannıza doğru yükseltin ve başınızı biraz öne indirin. Suya girerken bütün vücudunuz düz bir çizgi gibi olmalıdır; kendinizi gerip dipteki o noktaya dokunun.
Bu dalışı, belinizi daha az bükerek ve havuzun kenannı daha güçlü iterek de yapabilirsiniz. Öne doğru eğihn, ayaklann yerden yükselmesini sağlamak için başınızı biraz daha eğin ve hafifçe sıçrayarak suya dahn.’
Çok güzel bir stil olan kırlangıç (ya da kuğu) atlayışım bu giriş tekniğiyle öğrenebilirsiniz. Havuzun kenannda ayakta durun; kolla-nnızı iyice açıp hafif ileri doğru ve omuz hizasından yüksekte tutun. Ellerinizle hafifçe öne doğru bastınp sıçrayın. Başınız aşağı eğilip suya girerken, kollannızı kulaklanmza yaklaştı-nn. En sonunda kollannızı kırlangıç kanadı gibi iki yanda sallayarak yukanya ve hafifçe ileriye doğru atlayın. Başınızı kollannızın arasında tutmak gerektiğini unutmayın. Aynca suyun yüzünde, gövdenizin dalacağı yeri açacak olan da ellerinizdir. Başınız gerektiği gibi durmuyorsa yüzünüz suya çarpar.
Perende atlayışının ilk adımlan olan düz çivileme, çömlekli çivileme ve çömlekli balıklama da havuz kenannda öğrenilebilir. Ayakta dimdik durun; başınız yukanda, çene içeride, göğüs dışanda, bacaklar birleşmiş, kollar iki yanda gergin olsun. Ağırlığınız iki ayağınıza da eşit dağılmış olmahdır.
Kollannızı omuz hizasına kadar kaldırın., kalçalannıza hafifçe değene kadar aşağı sallayın; aynı anda topuklarınızı yerden kaldırmadan vücut ağırlığınızı tabanlara kaydırın.
Tam atlarken kollannızı, beklemeden gene yukan doğru sallayın. Siz havada uçarken koÜanmz da iyice yukan kalkacak, aşağı inip suya girdiğinizde ise yavaşça yanlara düşecektir.
Aynı kalkıştan çömlekli çivilemeye geçebilirsiniz. Havadayken dizlerinizi göğse kadar çekip, bacaklannızı diz altlanndan tutun. Sonra bacaklannızı yeniden uzatarak suya çivileme girin. Çömlekli bahklama da buna benzer. Havada bacaklannızı kıstığınız, yani “çömlek” yaptığınız zaman başınızı ve omuz-lannızı aşağı indirin. Böylece vücudunuz öne doğru dönecek ve suya balıklama dalacaksınız.
Alispon
Mükemmele yakın bir atlayış sergilemek isteyen yarışmacı dikkatini atlayışında toplamalı ve gövdesi ile kol ve bacakları arasındaki eşgüdümü kaybetmemelidir.
Yüz YIL SAVAŞLARI 225
Bütün bunlar gerçek bir atlama sporcusu olmanın ilk adımlandır. Atlama da yüzme gibi bir olimpik spordur. 19. yüzyılda Avrupa’ da jimnastikten geliştirilen tramplen atlama, aynı yüzyılın sonlannda yanşma sporuna dönüştü. Yanşmalar iki ana bölümde yapılır: Tramplen ve kule. Esnek bir sıçrama tahtası olan tramplen su düzeyinden 1-3 metre yüksekliktedir. Kule ise 5-10 metre .yüksekliğindeki sabit bir platformdur. Olimpiyatlarda jöizme dalında yer alan tramplen atlama ya-nşmalannda 3 metrelik tramplen ile 10 metrelik-kule kullanılır. Sporcular tramplen ya da kuleden derinliği en az 4,5 metre olan bir havuza atlarlar. Havuzun yüzeyi sporcuların görebilmesi için su serpme sistemiyle behrgin-leştirilir. Sporcular altı atlayış grubunda serbest ve zorunlu atlayış yaparlar. Hakemler yükseliş stiU, havada uçuş, taklalar, burgular ve suya girişi ayn ayn değerlendirir. Atlayış-lann değişen zorluk dereceleri vardır.
Su Balesi
Senkronize yüzme adıyla da bilinen su balesi 1930’larda ABD’de geliştirilen bir gösteri sporudur. 1954’ten beri FİN A; gözetiminde amatör olarak yapılan su balesi önceleri Olimpiyat Oyunlan’nda bir gösteri sporuydu. 1984’te ise bayanlar arasında bir yanşmaya dönüştürüldü. Dalmanın 100’den fazla çeşidini içeren yarışmalarda solo (bireysel), düet (ikili) ve takım dallannda yanşıhr. Sporcular zorunlu ve serbest figürlerden oluşan gösteriler sunarlar.
Türkiye’de Yüzme ve Dalma
Türkiye’de ilk yüzme çahşmalan 1910’larda bazı okullarda beden eğitimi derslerinde yer almıştı. 1920’lerde ise spor kulüpleri bu alanda önemli adımlar attılar. 1923’te ilk düzenli yüzme yanşlan yapıldı. 1931’de Büyükdere Yüzme Havuzu açıldı ve bayan yüzücüler de yetişti.
Türk yüzücüler ilk uluslararası yanşmalara 1934’te Moskova’da katıldılar. 1937’de ise İstanbul’da Moda havuzunda Türk ve Macar ulusal takımları arasında yarışlar yapıldı. 1943’te İstanbul Yüzme İhtisas Kulübü kuruldu.
II. Dünya Savaşı sonrasında Türk yüzücüler uluslararası yanşmalara daha sık ve düzenli olarak katılmaya başladılar. 1957’de yüzme
sporu Su Sporlan Federasyonu’ndan aynidı ve Türkiye Yüzme, Atlama ve Sutopu Federasyonu kuruldu. 1966’da Türkiye’deki ilk uluslararası yüzme yanşı olan İstanbul Yüzme Maratonu düzenlendi.
Türk yüzücülerin denizlerdeki başanlan arasında Manş Denizi’nin geçilmesi de bulunur. 1954’te Murat Güler’in Manş’ı geçişiyle başlayan bu başanlar zincirinde 1977’de yaptığı 9 saat 4 dakikalık dereceyle 102 yıllık dönemin ilk lO’u arasına giren Erdal Acet’in önemli bir yeri vardır. 1979’da ise Neşrin Olgun, Manş Denizi’ni yüzerek geçen ilk Türk bayan sporcu olma başarısını elde etti.
1970’lerde yüzme havuzlannm sayısının artması genç yüzücülerin ortaya çıkmasına yardımcı oldu. Bu dönemde Sadri ve Sabri Özün,. Murat Özüak gibi sporcular yetişti.
