ZAPATA,
Emiliano (1879-1919). Meksika Devrimi’nin önderlerinden ve bir halk kahramanı olan Emiliano Zapata bir köylü ailesinin oğlu olarak dünyaya geldi. Zapata 17 yaşındayken babasını kaybetti. Bir yıl sonra köylülerin topraklanna el konulmasına karşı bir protesto hareketine katıldığı için tutuklandı. Salıverilmesinin ardından askere alındı. Daha sonra, köylülerle bidikte toprak mücadelesini sürdüren. Zapata, Meksika diktatörüne karşı ayaklanan Francisco Madero’ya katıldı ve kendisine bağlı küçük gerilla grubuyla önemli başanlar kazandı.
Zapata her zaman toprağın köylüler arasında eşit olarak paylaştınimasmı savunmuştu. Diktatör Porfirio Dıaz’ın yenilerek ülkeden kaçmasından sonra toprak konusundaki düşüncelerinin uygulanması için direnen Zapata, gerillalann silahlannı bırakmasını isteyen hükümete karşı çıktı. 1911’de Madero’nun başkanlığa seçilmesinden sonra toprak konusunu. yeniden gündeme getirdi, ama kısa sürede Madero yönetiminin de bu soruna çözüm bulmayacağını anladı.
Zapata bir öğrencinin yardımıyla, Ayala Planı olarak bilinen siyasal ve ekonomik bir program hazırladı. Bu programı uygulayabilmek için, “Toprak ve Özgürlük” sloganıyla yeni hükümete karşı gerilla mücadelesini başlattı. Ayala Planı’nda, yeni seçimler yapılıncaya kadar ülkeyi geçici’ bir başkanın yönetmesi, büyük toprak sahiplerinin ellerindeki toprağın üçte birinin kamulaştıniması öneriliyordu. Zapata savaş sırasında ele geçirdiği topraklan köylülere dağıttı. Zapata’ya bağlı gerillalann hemen tümü köylüydü. Çatışma çıktığı zaman topraklanmı bırakıp savaşa gidiyorlar, sonra geri dönerek tanmla uğraşıyorlardı.
Madero, Victoriano Huerta tarafından başkanlıktan uzaklaştınlarak öldürüldü. Bu arada Zapata’nın güçleri Meksiko’ya çok yaklaşmıştı. Bir başka gerilla önderi olan Pancho Villa ile Zapata’nın yanı sıra kuzeyde ordu kuran Venustiano Carranza da hükümete
karşı mücadeleye başlamıştı {bak. PANCHO Villa). 1914’te Huerta Meksika’yı terk etmek zorunda kaldı.
Carranza’mn kurduğu mecliste Villa ve Zapata yanhlan çoğunluğu ele geçirdi. Bu yeni bir iç savaşın başlamasına neden oldu. Zapata’nın Güney Kurtuluş Ordusu adını alan güçleri 25 bin kişiyi bulmuştu. Ayala Planı’nı kabul eden Villa ile Zapata birlikte savaştılar ve ülkenin denetimini büyük ölçüde ele geçirdiler. i
Zapata bu dönemde toprak dağıtımı sorunuyla ilgilendi. Ülkenin ilk larım Kredi Bankası’nı kurdu. Şeker plantasyonlarını kooperatifler biçiminde örgütlemeye çalıştı. Ama iç savaş sürüyordu. Carranza’nın Villa’ yı yendiği 1917’den sonra yalnız kalan Zapata güç duruma düştü. Bu arada Carranza kendisini başkan seçtirmişti.
Carranza yönetimi, direnişini kırmak ve güçlerini dağıtmak için Zapata’yı öldürmeye karar verdi. Düşürüldüğü pusuda askerlerce öldürülen Zapata, halk arasında bir efsane kahramanı olarak yaşamayı sürdürdü.