ZEHİRLENMELER
Hastahanelerin “tik Yardım” servislerinde, acil durumlar itibariyle, zehirlenmeler üçüncü sırayı almaktadır, istatistik bilgilerine göre, zehirlenme vakalarında hayatını kaybedenlerin ekseriyetini küçük çocuklar teşkil etmektedir. Zira, küçük çocuklar zehirli olup olmadıklarını düşünmeksizin ellerine geçen herşeyi ağızlarına götürürler.
D ikka t:
İlaçları mutlaka çocukların ulaşamayacağı yükseklikte bulunan kapalı ecza dolaplarında muhafaza ediniz. Gaz, benzin, böcek öldürücü, boya inceltici, mobilya cilası, tuz ruhu gibi zehirli maddeleri kilitli dolaplarda saklayınız.
ZEHİRLENMENİN BELİRTİLERİ
* Aniden ortaya çıkan karın ağrısı.
* Etrafta boş bir ilâç şişesine veya kutusuna rastlanması.
* Bir görgü şâhidinin sözlü beyanı.
* Kazazedenin kendisinden alınan bilgi.
* Ağız veya dudakların çevresinde yanıklar ve kavlamalar.
* Nefes kokusundaki anormallik.
* Kusma ve sürekli ishal
N e Yapm alı?
* Telefonla, telefon yoksa, en seri vâsıta ile doktor çağırınız. Doktora zehirlenme hakkında bilgi veriniz.
* Kazazedeye su veya süt içirerek zehiri sulandırınız.
* İlaçtan zehirlenmiş ise, hastanın boğaz gerisini parmağınızla gıdıklayarak kusmasını temin ediniz.
* Kusma sırasında ( kendisi kusmuş olsa bile); kusulan zehirin tekrar yemek borusuna veya nefes borusuna kaçmaması için başını kalçalarından aşağıya gelecek şekilde eğiniz. Eğer kazazede küçük bir çocuk ise, midesi üzerine dizinize yatırınız.
Dikk a t
Eğ e r hasta tu z ruhu (lavabo temizleyicisi) veya gaz, benzin, boya incelticisi, m obilya cilası gibi bir petrol ürünü ile zehirlenm iş ise; kusturm aya çalışm ayınız. Zira , bu gibi maddelerin kusulm ası halinde akciğerlerde, burun ve boğaz yollarında tehlikeli yanıklar m eydana gelmektedir.Kusmanın tehlikeli olduğunu gösteren belirtileri şunlardır:
* Nefeste gaz veya benzin kokusu.
* Ağız veya dudak çevresinde yanıklar.
* Baygınlık
* Çırpınmalar
* Halsizlik
* Etrafta bu maddelerin içildiğini gösteren belirtiler.
D İK K A T :
Eğer hastanın ne cins bir madde ile zehirlendiğini bilmiyorsanız, nefesinde koku ve ağız çevresinde yanık yok ise, doktor gelinceye kadar su veya süt içirerek zehiri sulandırınız. Kusmasını temin ediniz. Zehirin mide ve bağırsaklar tarafından emilmesini geciktirmek için süt, zeytinyağı veya yumurta akı gibi bir yumuşatıcı içiriniz. Hastayı sessiz ve sıcak tutunuz. Doktor çağırmak mümkün değil ise; en seri vasıta ile onu yakınınızda bulunan bir sağlık kuruluşuna yetiştiriniz.Yukarıda saydığımız tedbirler, şu zehirlenmeler için oldukça
önemlidir ve hastayı kurtaracak ehemmiyettedir:
* İlâç zehirlenmeleri
* Besin ve mantar zehirlenmeleri
* Alkol zehirlenmeleri
D İK K A T
Doktor tarafından verilmedikçe rastgele ilâç kullanmayınız ve iğne vurdurmayınız. Dolapta fazla bekleyen, kokusu ve tadı bozulmuş olan yemekleri yemeyiniz; etleri kullanmayınız. Marketlerde (ambalaj içinde, adresi belli) satılanların dışında mantar yemeyiniz. Kırlardan rastgele mantar toplayıp yemeyiniz. Kapağı şişmiş konserveleri yemeyiniz.
N O T : Kazazedenin ne ile zehirlendiğini bilmiyor iseniz; kusmuğundan bir kısmını bir kaba koyup doktor gelince ona gösteriniz.
Eğer hastayı doktora veya hastahaneye götürecek olursanız; kusmuk örneğini yanınızda götürünüz. Zira doktor nasıl bir panzehir vereceğine bu örneği tahlil ettikten sonra karar verecektir.
GAZ ZEHİRLENMELERİ
İnsanların evde ve işyerinde en çok zehirlendikleri vakaları şöyle sıralayabiliriz:
* Kimyevi madde üreten fabrikalardaki gaz sızıntıları.
* Boyahanelerde çevreye yayılan tiner ve boya gazları.
* Çekişi iyi olmayan bacalara bağlı kömür ve gaz sobalarından odaya dolan sızıntılar.
* Isıtma ve pişirme için kullanılan ocak tüplerindeki bütan gaz kaçakları
* Otomobillerde içeriye sızan egzoz gazları
D İK K A T
Kapalı bir odaya girdiğinizde, bayılmış birini gördüğünüzde -gaz kokusu alamazsanız dahi- gazdan zehirlendiğini farzediniz. Bu sebeple yangına ve patlamaya sebebiyet vermemek için elektrik düğmesini açmayınız, kibrit veya çakmak yakmayı
N e Yapm alı?
Gazla zehirlenme sonucu bayılmış bir kimseyi gördüğünüz an derhal aşağıdaki tedbirleri alınız:
* Pencereleri, kapıları açarak odaya taze hava girmesini sağlayınız.
* Gaz sızıntısı yapan kaynağı bulup kapatınız. Bu mümkün olmadığı takdirde (yanan bir kömür sobası veya mangalı gibi) kazazedeyi odadan dışarı çıkarınız.
* Nefes alıp almadığını kontrol ediniz. Solunumu durmuş ise; yapay solunum uygulayınız.
* En kısa vasıta ile doktor çağırınız.
* Kalbi durmuş ise, kalp masajı yapınız.
MANTAR ZEHİR L E N M E S İ
D İK K A T :
Ağaçlıklar arasında ve kırlarda, kendiliğinden yetişen mantarların zehirsizlerini zehirlilerinden ayırmak çok zordur.
Bu sebeple, zehirsiz olduğundan emin olmadıkça kır mantarı toplayıp yememelidir. En garantisi, seralarda özel olarak yetiştirilen ve marketlerde ambalaj içinde satılan, firma adı ve adresi belli olan mantarlardan alıp yemelidir.
Z E H İR L İ M A N T A R LA R
Hemen hemen bütün mantar zehirlenmelerine “Amanita Muscarina” ve “Amanita Phalloides” adı verilen iki cins zehirli mantar sebep olmaktadır.
A . M uscarina’nm zehir i yüksek ısıda bile tesirini kaybetm ediğinden: bıı cins m antarlar pişirilerek yense dahi üç saat içinde ze
hirlenm e belirtilerini gösterirler.
Belirtileri:
* Göz yaşarması, bol tükürük salgısı, terleme, kusma ve karın ağrısı ilk belirtileridir.
* Bu belirtileri takiben karın adalelerinde kramplar, ishal, baş dönmesi, kas seyirmesi ve göz bebeklerinde küçülme görülür.
A m a n D ikka t!
* Hasta doktora yetiştirilmediği zaman şok ve koma hali kaçınılmaz olur ve solunum kifayetsizliğinden ölümle neticelenir.A . Phalloides cinsi mantarların zehiri ısıya dayanıksız olduğundan; pişirilerek yendiği takdirde ağır bir etkisi görülmez.Ancak çiğ olarak yendiği zaman şiddetli zehirlenme belirtileri gösterir. Te siri, yendikten 6 ila 24 saat arasında ortaya çıkmaya başlar.
Belirtileri:
* Karın ağrısı, bulantı, kusma ve ishal gibi genel zehirlenme belirtilerine ilâveten idrar çıkaram am a görülür.
* A . Phalloides’in zehiri, en büyük tesirini karaciğer üzerinde gösterir. Tedavi edilmediği takdirde, karaciğer harabiyetine bağlı olarak sarılık ortaya çıkar. Bir hafta içinde hasta kaybedilir.
N e Yapm alı?
* Mantar yendikten sonra, zehirlenme belirtileri görülür görülmez hasta kusturulmalıdır.
* Parmakla küçük dile dokununca kusma temin edilemiyor ise, tuzlu su veya ipeka şurubu verilerek kusma sağlanmalıdır.
* Kusma ile ishal, aslında vücudun kendi kendine aldığı bir savunma şeklidir. Her iki durumda da vücut zehiri dışarı atmak istemektedir. Eğer kusmadan sonra ishal görülmez ise; müshil verilerek hastanın bağırsakları boşaltılmalıdır.
* Hasta en kısa zamanda doktora yetiştirilmeli, mümkün ise, mantar örneği de beraberinde götürülmelidir.
* A . Muscarina cinsi mantar zehirlenmelerinde deri altına veya damar içine “Atropin” verilmesi en tesirli tedavi şeklidir.
* A . Phalloides cinsi çiğ mantar zehirlenmelerinde ise damardan “Dekstroz” verilir. Aynı zamanda karbonhidratça zengin bir
diyet uygulanır. Bu tür zehirlenmede Atropin’in bir tesiri yoktur.
KAN ZEHİRLENMESİ
Çok hızlı üreyen mikroplar, vücudu zayıf buldukları takdirde, sürüler halinde dokuya hücum ederler. Zayıf buldukları noktada damarları delip kana karışırlar. Bilhassa iltihaplı yaralarda mikropların kana karışma ihtimali daha yüksektir, işte, ne şekilde olursa olsun, mikropların kana karışması hâdisesine “Kan zehirlenm esi” veya tıptaki adı ile “septisem i” diyoruz.Hızlı üreyen mikroplar, en fazla bademcik, diş eti, sümük bezleri, safra kesesi, böbrek ve rahim gibi iltihap kapma riski yüksek olan yerlerden kana karışmaktadırlar.
KANIN ZEHİRLENDİĞİ NASIL ANLAŞILIR.
* Uyuşukluk, halsizlik, yorgunluk şeklinde kendisini hissettirmeye başlar.
* Hastanın ateşi sabahları az yükselmekle beraber; akşamları
40-42 dereceye kadar çıkar. Ateş yükselmesi ile birlikte titreme nöbetleri görülür.
* Tırnaklarda morarma, deride hafif kırmızı lekeler belirir.
* Dil kuru, cilt serindir.
* Terleme ve nabzın giderek hızlanması kan zehirlenmesinin en belli özelliğidir.
* Ayrıca hastanın bünyesine bağlı olarak sarılık, ishal, kusma, böbrek iltihabı, eklem yerlerinde şişlik, kalp sıkışması gibi kana karışan mikrobun cinsine göre değişen belirtiler de ortaya çıkabilmektedir.
N e Yapm alı?
* Kan zehirlenmesinin evde, kendi imkânlarınızla, tedavisi mümkün değildir.
* Hiç vakit geçirmeden hastahaneye gidip tedavisinin doktor tarafından yapılmasını sağlayınız.
AKREP VE YILAN SOKMASI
Zehirli hayvanların içerisinde en tehlikeli olanları akrep ve yılandır. Yine bunların içerisinde de zehiri fazla veya az etkili olan
ları vardır.
D İK K A T :
Akrep veya yılan sokmasından sonra ilk yardım tetbirleri alındığı halde ısırdıkları yerin çevresinde şişlik görülürse;zehirin şiddetli olduğu anlaşılmalıdır.
N e Yapm alı?
* Sokulan yer, vakit geçirilmeden, aleve tutularak mikrobu öldürülmüş bir bıçak veya jiletle yarılmali; zehirli kan emilerek tükürülmelidir.
D İK K A T :
Kanı emen kimsenin ağzında yara olmamalıdır.
* İlk yardım çantası varsa, yaranın üzeri dezenfektan bir solüsyonla temizlenmelidir.
* Sokulan yerin biraz üzerinden kravat, mendil, eşarp veya kemer gibi birşeyle sıkmalı, böylece zehirin vücuda yayılmasına engel olunmalıdır.
D İK K A T :
sargı yarım saatten fazla bekletilmemelidir. Uzun zaman bekletilen sargı kan deveranını engelleyerek kangrene yol açabilir.
* Hasta en kısa zamanda bir sağlık kuruluşuna yetiştirilmeli; geriye kalan tedavisi ehil bir doktora bırakılmalıdır. Doktor gerekli gördüğünde “ yılan serumu” verebilir.
D İK K A T :
Isırılan yerin kızgın demirle dağlanması doğru olmadığı gibi, mikrop öldürmekten başka hiçbir faydası yoktur.