ZEHİRLENMELER

Aim. Vergiftungen (t pi.), Fr.
Empoisonnements (m. pl.), intoxications (f. pl.), İng.
Poisonings. Bir zehirin organizmaya alınması, birikmesi
veya organizmanın bunu kendi bünyesinde üretmesi
neticesinde meydana gelen, dokularda geçici veya
daimi değişiklikler. Zehirlenme, bir defada alman
zehirde husule gelebildiği gibi, küçük dozların üst üste
alınmasıyla da meydana gelebilir. Zehirlenmenin ağırlığı
alınan maddenin miktarına ve vasıflarına bağlıdır.
Zehirlenmeler çeşitli sebeblerden olabilir. Bunların
başlıcalan:
Endüstri mahsûlleri ile: Bu zehirlenmeler çok çeşitli
maddelerle meydana gelir. Bunların başında boya sanayinde
kullanılan anilin, metilalkol; kauçuk endüstrisinde
benzen tuluen, ksilol; eskiden tababette kullanılan
bugün boya ve kozmetik sanayinde kullanılan arsenik;
bakır ile uğraşanlarda bakır, akü sanayinde kullanılan
antimon, kadmium ve kurşun; gene matbaacılar boyacı
ve ressamlarda kurşun; tütün ile uğraşanlarda vedevamlı sigara içenlerde nikotin; fare zehirinde kullanı­
lan strikinin ve tallium, termometre yapılan ve civa ile
uğraşanlarda civa; haşere öldürücüler, ilâçlarda ve yangın
söndürücülerde karbon tetroklorür, DDT, kömür
ocakları grüzi patlamalannda keza iyi yanmamış mangal
ve bozuk sobalarda, otomobil ekzoz gazlarında
karbon monoksit; evlerde böcek öldürücü olarak kullanılan
naftalin; nihayet harblerde forgen ve kloropikrin
gazlan ile zehirlenmeler olabilir.
İlâçlara bağlı zehirlenmeler: Eter, azot Drotoksit gibi
anestetik maddelere bağlı zehirlenmeler, uyuşturucu
maddeler başta morfin, esrar gibi maddeler; romatizma
tedavisinde kullanılan antikogulan (pıhtılaşmayı önleyici)
ilâçlar, antikolinerjik (ülser tedavisinde kullanılan)
ilâçlar, antiallerjik (alleıjiyi önleyici) ilâçlar, uyku ilâç­
ları, intihar kasdı ile alman asitler, alkaliler, uyuşturucu
ilâçlar, keza asprin, keyif verici madde olarak içilen
alkollü içkiler, epilasyon (kıllanmada) ve radiolojik tetkiklerde
kullanılan suda eriyen barium tuzlarına bağlı
zehirlenmeler görülebilir. Bu. zehirlenmeler özel klinik
belirtiler gösterir. Bu belirtilere bakarak zehirlenmenin
hangi madde ile husule geldiğini tahmin etmek mümkün
olabilir. Fakat bu konuda yapılan soruşturma veya
zehirlenen şahsın mesleği oldukça faideli bilgiler verir.
Tabiatiyle intihar kasdı olup olmadığı, son zamanlarda
bu şahsın ruhî durumu ve sosyal münasebetlerinde değişiklikler
olup olmadığı sorulup araştırılır.
Bu tıp zehirlenmelere teşhis konduktan sonra zehirlenmeye
sebep olan maddenin antidotu yapılmalıdır.
Zehirli maddeyi ağızdan alanlara süt içirilir, sonra mide
yıkaması yapılır, müshil verilir, lavman yapılır. Zehirli
maddeyi injeksion yolu ile almışlarda kol veya bacak
hangisinden injeksiyon yapılmışsa bağlanır. Yılan sokmasında
olduğu gibi zehirin kan dolaşımına geçmesi
önlenir. Hemen solunum, dolaşım ve beyinde ortaya
çıkabilecek belirtiler için tedbirler alınır. Bu tedbirler
sunî solunum, kalbin takviye edilmesi, şoka karşı
tedavi, kan nakli, ihtiyaçları önleyici müsekkin ilâçlar
ve antibiyotikler yapılır.
Asitlerle Zehirlenme vakalarında mide sondası takı­
lır, süt ve hafif alkaliler, alkalilerle zehirlenmede ise bol
su ve süt içirilmesi ile diğer tedbirler alınır.
Gıda zehirlenmeleri: Gıda zehirlenmeleri zehirli
mantar, çimlenmiş patates, çavdar mahmuzu ihtiva
eden unlar, toksik maddeler yahut bakteriler veya bunların
toksinleri ile bulaşmış gıdalarda husule gelir. Eskiden
gıda zehirlenmesinin bekletilmiş yemeklerde
meydana gelen bazı zehirli maddelerden veya kalaysız
bakır ve alüminyum kaplarda teşekkül eden bakır ve
alüminyum oksit ile ortaya çıktığı zannedilirdi. Halbuki
bugün bunların bakteri ve bakteri toksinleri ile husule
geldiği anlaşılmıştır.
Bakteri ile husule gelen gıda Zehirlenmeleri: Bu zehirlenmelere
sebep olan bakteriler Salmonella tifi ve Salmonella
Paratifı A ve B’dir. Daha nadir olarak alfa
hemolitik streptokoklar, koli basili, pyocyaneus, proteus
basilleri ve enterekoklar gıda zehirlenmesine sebep
olabilir. Bu tip gıda zehirlenmeleri en fazla et, yumurta,
balık, süt ve süt mamullerinin yenilmesi ile veya diğer
yiyeceklere bu bakterilerin bulaşması ile ortaya çıkar.
Bazen de Salmonella enfeksiyonu geçirmekte olan bir
hayvanın etini yemek veya hastalık taşıyan insanların
(protörlerin) yiyeceklere bakteri bulaştırması ile zehirlenme
meydana gelir. Bu sebepten aşçıların ve gıda
maddeleri satan kimselerin sık sık sağlık kontrolünden
geçirilmesi gerekir. Bu tip gıda zehirlenmeleri en çok
sıcak iklimlerde veya sıcak mevsimlerde görülür. Aynı
gıdayı yiyen bir grup insanda fabrika ve okul gibi müesseselerde
patlak verir. Bu zehirlenmelerde klinik tablo
süratle gelişir. Üşüme ile ateş, adale ağrıları, bulantı,
kusma, kramp tarzında karın ağrıları ve ishaller vardır.
Toksinlerle husule gelen zehirlenmeler: Bazı stafilokoklar
sıcaklığa dayanıklı bir toksin (zehir) ifraz ederler.
Gıda ile bulaşmış bu toksinler zehirlenmeye sebep
olur. Bu zehirlenmelerde gene et, süt ve süt mamülleri,
kremalı pastalar ve balık konserveleri ile husule gelir.
Bu tip zehirlenmelerin sebebi elinde çıban, dolama veya
cerahatli iltihaplar veya burun-yutak bölümünde iltihap
bulunan kimselerin yukandaki gıda maddelerini mikroplarla
kirletmeleridir.
Hastalığın belirtileri önceki bakteri ile ortaya çıkan
gıda zehirlenmesi gibidir. Ancak bu hastalarda ateş
bulunmaz; hastalık daha kısa sürede kendini gösterir ve
kollaps’a eğilim daha fazladır.
Botulismus: Bu zehirlenme clostridium botulinum
adında bir mikrobun husule getirdiği toksin ile ortaya
çıkar. Ülkemizde az görülür. Evlerde konserve hazırlamak
âdetinde olan batı ülkelerinde sık rastlanır.
Hastalık baş ağrısı, baş dönmesi ve halsizlik ile baş­
lar. Görme bozukluklan, çift görme, şaşılık, göz kapaklarında
düşüklük yutma güçlüğü, konuşma bozukluğu,
tansiyon düşüklüğü, solunum felci ile ölüm olabilir.
Botulismus bulaşmış yemekler ve konservelerde
ekşime ve etkili kokular vardır. Kutu içinde gaz teşekkülüne
bağlı olarak konserve kutusunun altı ve üstü
kabarmıştır. Bu tip konserveler yenmemelidir.
Bakterilere bağlı olmayan toksik maddeler yenilmesine
bağlı gıda zehirlenmeleri: Bu zehirlenmeler arasında
mantar zehirlenmesi, midye, çavdar mahmuzu ve
bakla, çimlenmiş patates zehirlenmeleri zikredilebilir.
Diğer zehirlenme sebepleri: Yılan, akrep, örümcek,
an ve kannca gibi hayvanlann sokmasına bağlı zehirlenmeler
olabilir. Bu zehirlenmelerin bazılan tehlikeli
olmayabilir. Fakat engerek yılanı ve akrep sokması tehlikelidir.
Öldürücü olabilir. Hemen tedbir alınması
gerekir.