Eski Yunan’da tanrı ve tanrıçaların koruyucusu ve yöneticisi olarak tapılan bir tanrıydı. Romahlar’ın da Jüpiter adh benzer bir tannian vardı ve Zeus’la ilgili olarak anlatılan öykülerin pek çoğunu alarak Jüpiter’e mal ettiler. Bu nedenle daha sonraki dönemlerde zaman zaman, Zeus ve Jüpiter’in aynı tann oldukları düşünülmüştür.
Sanat yapıtlarında Zeus sakallı, yakışıklı, tannlara ve insanlara adalet dağıtan bir tann-ya yakışır biçimde güçlü bir erkek olarak betimlendi. Sağ elinde tuttuğu “yıldırım”la insanlan cezalandmrdı. Güçlü kanatlan olan kartal onun habercisi, dağlar ve ormanlar Zeus’un kutsadığı yerlerdi. Zeus’a tapınmak için insanlar tırmâriabilecekleri kadar yüksek tepelere çıkarlardı; ^
Efsaneye göre; Zeiıs. ashnda evrenin ilk kralı olan babası Kronös’u tahtından indirerek yüce târin olur. Kronos günün birinde kendi çocuklanndan birinin kendisini tahttan indireceğini bildiğinden, bunu önlemek için çocuklânıu doğar doğmaz yutmaktadır. Oysa Zeus aımesi tarafından kurtanlır ve Girit’teki İda Dağı’nda bir mağarada büyütülür. Sonunda öylesine güçlenir ki, Kronos’u yuttuğu çocukları öksürerek çıkarmak zorunda bırakır. Çocuklar birleşerek babalan Kronos’u yendikten sonra’ dünyayı kendileri yönetnıeye başlarlar., Zeus gökleri, Poseidon denizi, Ha-des de yieiraltındaki ölüler dünyasını yönetir (pak, EKANE.VE NIİTLER; HaDES; POSEİDON).
Tanrilar önceleri insanlara dostça davranırlar. Oysa insanlar kötüleşmeye ve tannlara boyun eğmemeye başlayınca, bir efsaneye göre, Zeus bir tufan yaratarak tüm dünyayı
The Bridgeman Art Library
Zeus’u yeryüzüne yıldırım gönderirken gösteren bu tunçtan heykel Atina’daki (Yunanistan) Ulusal Arkeoloji Müzesi’ndedir. ,
yok etmeye ve böylece insanların kötülüklerine son vermeye karar verir. Ne var ki, Deukalion ve Pyrrha adında bir kadın ile erkek, Parnassos Dağı’nın tepesine sığınarak kurtulur. Zeus da onlardan yeni bir insan ırkı yaratır. ■
Zeus’un yaptıklanna ilişkin çeşitli öyküler yaratılmıştır. Zeus önce Metis adında bir tannçayla, sonra da Hera adında başka, bir tanrıçayla evlenir. Üç tane çocuklan olur, bunlardan biri savaş tannsı Ares’tir. Zeus Hera’nın dışında, insan ve tanrıçalar arasındai pek çok kadınla ilişki kurar. Oysa Hefa çok kıskançtır. Zeus sevgililerini gizlice ziyaret edebilmek için hayvan biçimlerine girer. Sözgelimi, bir kuleye hapşedilen Danae adında ölümlü bir kadına bir altın yağmuru, Leda adh başka bir kadına ise kuğu biçiminde görünür. Zeus’un çok sayıda çocuğu arasında, Güneş tanrısı Apollonj doğa tanriçası Arte-mis, babasının kafasından bir şimşek gibifırlayarak doğan akıl tanrıçası Athena vardır. Zeus’un tanrı olmayah oğullarının en ünlüsü ise Herakles’tir {bak APOLLON; Herakles).