ZEYBEK

Ege Bölgesinde bilhassa Aydın, Muğla,
Denizli, Manisa, İzmir yörelerinde köy ve çiftliklerde
yaşıyan Türklere verilmiş bir isim. Din, karakter, örf ve
âdetlere bağlılık yönünden tamamen Türk köylüsünün
aslıdırlar. Mert ve cesur, mazlumun dostu kimselerdir.
Bunlar tek tek olduğu gibi gruplar halinde de yaşarlar..
Aralarından her hususta liderlik yapabilecek olanı baş­
kan seçerler. Buna efe denir (Bkz. Efe). Efenin yanında
çalışanlara da kızan denir. Kızanlar efeye itaat ve bağlı­
lıkta çok samimi olup, aksi harekette bulunanların o
toplulukta bulunamayacağı anlayışmdadırlar.
Zeybek kıyafeti; diz altına kadar şalvar, kuşak, üstte
işlemeli cepken, başa fes üzerine sarılmış telli çevre veya
börk, silahlık, ayakta desenli yün çorap, yemeni veya
çizme şeklindeydi. Koyu renklerin yanında sarının da
kullanıldığı bu giyim kuşam Türk yiğidinin ince zevkinin
bir ifadesini gösteriyordu.
OsmanlIların son zamanlarında bozulan asayişten
istifade ederek dağlara çıkan zeybekler efelik karakterini
tamamen zedelediler. Devletin zaptiye kuvvetleri ile
çarpışacak kadar ileri gidenler, yakalandıkça cezaya
çarptırıldılar. İstiklâl Harbinde düşmana karşı yaptıkları
savaşlar ile eskiden kaybolan itibarlarını kazandıkları
gibi kendilerini de affettirdiler. Yunanlılar’a aman
verniyen çete muharebelerine savaş sonuna kadar
devam eden efeler ve zeybekler cumhuriyetten sonra
tamamen ortadan kalktılar. Zeybekler, tarihî bir hatıra
olarak millî bayramlarda görülmekte, oynadıkları zeybek
oyunları ile eski günleri hatırlatmaktadırlar. Oynanan
meşhur zeybek oyunları: Çakıcı zeybeği, dağlı zeybeği,
Yörük Ali zeybeği, ikili-dörtlü zeybek, alıdaverin
zeybeği, soğukkuyu zeybeği, harmandalı zeybeği,
ortaklar zeybeği, bulanık zeybeği, seğmen sekmesi zeybeği,
alaylar zeybeği.