ZİFT

Alm. Pech (n), Fr. Poix (f), İng. Pitch. Zift; taş
kömürü, linyit, odun ve ham petrolün ısıtılarak damıtılması
ile elde edilen siyah yapışkan soğukta sert ve kolaylıkla
kınlabilen, vücud sıcaklığında yumuşayan ve
kaynak su içerisinde tamamen eriyen kokulu bir inorganik
madde. Taşkömürü, linyit ve odunun damıtılması
ile önce katran, katramn damıtılıp muhtelif organik
maddeleri ayrıldıktan sonra geride artık madde olarak
da zift elde edilir. Petrolün damıtılmasında benzin, gazyağı,
mazot ve madeni yağlar ayrıldıktan sonra, geride
kalan maddeye asfalt denir. Asfalt da elde edilmiş şekli
itibariyle zifttir. (Bkz. Asfalt)
Zifti çıkarılacak madde hava ile teması olmayan
kapalı bir kazan içerisine konularak ısıtılır. Isıtma işleminde
genellikle buhar kullanılır. Buhar aynı zamanda
ayrışmayı da kolaylaştırır. Bir başka metod ise hava
üflenerek oksitleme yolu ile elde etmedir. Bu işlemler
sonunda uçucu maddeler bir başka kabda biriktirilerek
yoğunlaştırılır. Su ile karışık halde zift elde edilmiş olur.
Ziftin evvelâ suyu ayrılır, daha sonra sülfürik asit içerisinden
geçirilerek kükürtünden temizlenir. Zift buharı
yağdan veya aktif kömürden geçirilerek benzin, toluen
gibi kıymetli kimyevî maddelere ayrılır. Odun ve kömür
katranından elde edilen zift için 450°-700°C düşük ısı
karbonlaşması ve 900°-1200°C arasında ise yüksek ısı
karbonlaşması söz konusu olup, farklı yapıya sahipm ad d eler açığa çıkar Odundan elde edilen zifte halk
ara sın d a k a ra sa k ız da denir.
Zifti ilk elde eden Alman tıb profesörü J.J. Becherdir.
1665 senesinde ilâç yapmak maksadı ile taş kömü­
rünü damıtmıştır. Odundan elde edilen zift daha sonra
gemilerin karinoiarına böcek tutmaması için sürülmeye
başlandı. Ziftin tekrar damıtılması ile elde edilen daha
akıcı madde (creosote) ise denizyolu traverslerinin, telgraf
direklerinin çürümemesi için kullanıldı. 1865 senesinde
ziftten karbolik asit (fenol) elde edilmesi ile
eczacılıkta antiseptik çığırı açılmış oldu. Ziftin yol yapı­
mında kullanılışı ise 1901 senesine rastlar. Ziftten elde
edilen maddelerin sayısı üçyüzden fazladır. Bakalit,
naylon, aseton, etilalkol, metiletilketon, asidikasit, naftalin,
benzin züfaten elde edilen organik maddelerdendir.
Bu maddelerden bir kısmı hidrokarbonlar, bir
kısmı asitler bir kısmı da bazlar sınıfına girerler. Benzin,
naftalin, hidrokarbonfenol, bakalit asidli bileşik ve anilin
ise bazlı bileşiklerdir.
Odunun damıtılması ile elde edilen maddeler yüzde
81 su, yüzde 3-4 metil alkol, yüzde 6-8 asedik asit ve
yüzde 7 zifttir. Bu şekilde elde edilen ziftte çeşitli yağlar,
esterler, ketonlar, alkoller, fenoller ve daha birçok organik
maddeler vardır. Çam ağacı gibi reçineli odundan
elde edilen ziftte bol miktarda terebentin de bulunur.
Merhem halinde deri hastalıklarına (uyuz, ekzama,
mantar gibi) kullanılır. Linyit kömüründen elde edilen
ziftte ise parafinli maddeler çoktur. Bu tür ziftlerden
motor yağlama yağlan ve yakıtları da elde edilebilir