ZONA (Zoster, Herpes Zoster),

Alm. Gürtelrose
(f), Fr. Zona (m), İng. Zona. Herpesvirus varicella
tarafından ortaya çıkarılan akut, tek taraflı ve sinir
dağılımı üzerinde gelişen veziküllerle (içi su dolu karabcık)
seyreden döküntülü bir hastalık. Genellikle erişkinlerde
(en sık 50 yaş üstü) ortaya çıkar ve şiddetli sinir
ağrısı yapar. Herpesvirus varicella aynı zamanda çocuklarda
yaygın döküntülerle seyreden su çiçeği hastalığı­
nın da amilidir.
Zona arka kök sinir düğümünde sessiz yaşayan
virüsün; yaralanma, habis hastalıklar (bilhassa lenfoma)
ve röntgen şuasına maruz kalma gibi hazırlayıcı
faktörlerle aktif hale geçmesi sonucunda gelişir.
Hastalık; ateş ve kırgınlıkla başlar. 2-4 gün içinde
gövde ve nadiren kol ve bacaklarda şiddetli ağrı, kaşıntı
ve duyu değişiklikleri çıkar. Ağrı keskin, künt, yanıcı ve
devamlı veya gelip geçici karakterde olabilir ve genellikle
1-4 hafta sürer. Başlangıçtan iki hafta sonra ağrılı
sahalarda sert, küçük (1 cm kadar), kırmızı döküntüler
çıkar. Bunlar bir sinir dağılımı üzerinde olduğundan
gövdede tek taraflı kemer tarzı veya kol ve bacaklarda
yukarıdan aşağı istikamettedir. Sonra bunların içi saydam
sıvı veya irinle dolar. 10 gün içinde kurur ve kabuklanırlar.
Sıklıkla iz bırakırlar. Patlarsa çevre lenf bezleri
büyür ve bazan gangrene sebep olabilir. Bazan da
döküntü bütün vücuda yayılır. Yaşlılarda en yaygın
görülen komplikasyon olarak postherpetik nevralji
(Zona sonrası sinir ağrısı) yıllarca sürebilir.
Zona en sık göğüste görülür. Ayrıca boyun, bel ve
nadiren kafa sinirleri tutulabilir. Kafa sinirleri tutulumu
daha ağır seyreder ve tek taraflı yüz felci, sağırlık, tad
kaybı, görme bozukluğu ortaya çıkabilir.Hastalık genellikle tipik deri döküntüleri çıkmadan
teşhis edilemez. Vezikül sıvısında virüs göstericidir.
Tedavi: Kaşıntı ve sinir ağrısını azaltmak için kalamin
losyon, aspirin, kodein kullanılır. Benzoin tentürü
de kullanılabilir. Sakinleştirici verilir. Veziküller patlarsa
antibiyotik tedavisi eklenir.
Gözdeki kornea zonasında idoksiüridin merhemi
gibi antivinal ilaç kullanılır. Postherpetik nevrajlı açısından
kortikosterold tedavisi yapılır. Elektronik akupunktur
cihazı göz ağrısı noktasına tutulur. Hasta çok
faydasını görür. Geçmiyen ağrılarda siniri kesmek gerekebilir.
Gözde katiyen kortikosteroid kullanılmaz.