Hales, stephen Ingiliz kimyacısı ve doğabilimcisi (Bekesbourne 1677- Teddington 1761). Cambridge’te matematik ve fizik öğrenimi gören Stephen Hales, bitkibilimle ilgilenerek, bitki ve hayvan fizyolojisi dallarında çalıştı, ömrünün büyük bölümünü Teddigton’da rahiplikle geçirip, XIX. yy؛’a kadar bitki fizyolojisi dalında yapılmış en önemli araştırmalar olan çalışmalarını Statical Essays (istatistik Denemeler, 1 /*27) adıyla yayınladı; yerin nemini ölçtü; bitkilerde özsuyun yükselmesini inceledi. Hayvan ...

Halep Suriye’nin kuzeybatı kesiminde kent. Eskiden Asya’yı Avrupa’ya bağlayan ticaret yolu üstünde, 390 m yük- seltide, Şam’ın 320 km kuzey-kuzeydoğusunde yeralan, ülkenin ikinci büyük kenti olan Halep’in nüfusu ٦ 308 000’dir. Yükselti sayesinde sıcaklıkların çok yüksek olmadığı kent, yılda ancak ortalama 400 mm su alır; bu miktar çok az olduğundan, gerekli su 80 km kuzeydeki Fırat’tan borularla getirilir, ülkenin başlıca ...

ABD’li astronom (Chicago 1868-Pasadena 1938). Yer- kes ve Wilson dağı gözlemevlerini kurup, yöneten Ge­orge Ellery Hale,Wilson dağı gözlemevini dünyanınen güçlü gözlemevi haline getirdi. Güneşte bir ikikutuplu magnetik alanın bulunduğunu açıkladı ve güneş lekele­rinin hareket kuramını oluşturdu. Güneşin sürekli ola­rak gözlenmesi için uluslararası bir anlaşma yapılması düşüncesini ortaya attı.

Halaciler XII. yy’larda İran, Azerbaycan ve Anadolu’ya yer­leşmiş Türk aşireti. Son Delhi sultanı ile oğlunu öldürterek tahta çıkan Halaci Firuz Şah II döneminde Delhi Sultanlığı’nı ele geçiren Halaciler, 1230-1290 yılları arasın­da sultanlığa egemen oldular. 1320’de Tuğluk sülalesi tarafından sultanlıktan düşürüldüler ve o tarihten sonra öbür Türk halkları içinde eridiler.

Hakodate japonya’da liman kenti. Hokkaido adasında, Oşima ya­rımadasının güney ucunda yeralan Hakodate’nin nüfu­su 307 250’dir. Liman etkinliklerinin yanı sıra, balıkçılık ve sanayi (tersaneler; konserve balık fabrikaları, vb.) de oldukça gelişmiştir.

Hakkı Paşa, İbrahim Türk devlet adamı (İstanbul 1863-Berlin 1918). Mabe­yin mütercimliği (1884) yapan İbrahim Hakkı Paşa, Hu­kuk Mektebi’nde ve Hamidiye Ticaret Okulu’nda ders verdi. İtalya, Yunanistan ve ABD’ye görevli olarak gön­derildi. Yeniden mabeyin mütercimliği, Sıhhiye Meclisi üyeliği yapıp, Babıali hukuk danışmanlığına atandı (1894) ve gizli bir görevle Bulgaristan’a yollandı. Osmanlılar ile Yunanistan arasında suçluların ve eşkıyala­rın iadesi için yapılan konsolosluk ...

Hakkâri (kent) Hakkâri ilinin merkezi. Doğu Anadolu Bölgesi’nde ye- ralan Hakkâri (eski Çöiemerik) kenti, Çığlı suyunun sağ yandan aldığı kolu Katramas çayının kuzeyindeki eğimli bir düzlükte kurulmuştur. TARİH Eski çağlardaki tarihiyle ilgili yeterli bilgi bulunmayan Hakkâri, 1054’te Tuğrul Bey yönetimi^^s^çuklular tarafından alınıp, daha sonra Musul atabeylerinin yöne- timine girdi. 1260’ta ilhanlı hükümdarı Hülagu tarafın- dan ele geçirilip, ؛!hanlılardan sonra Karakoyunluların, ...

Hakim Süleyman Ata Türk mutasavvıfı ve şairi (XII. yy.). Ahmet Yesevi’nin öğ­rencisi ve müridi olan Hakim Süleyman Ata’nın, Ahmet Yesevi’nin üçüncü halifeliğine yükseldiği dışında, yaşa­mıyla ilgili bilgi yoktur. Şiirleri öz ve biçim açısından Ahmet Yesevi’nin Di- van-ı Hikmetindeki parçalara benzer. Önemi yesevi geleneğinin kurucusu olmasından gelir. Edebiyat ala­nında şeyhinin ilk izleyicisi olmuştur. Başlıca yapıtları: Bakırgan Kitabı (şiirler, Kazan 1846), Ahir ...

Hâkim Mehmet Efendi Türk şairi ve yazarı (İstanbul ?-ay.y. 1770). Sadaret Mektubi Kalemi’nden yetişen Hâkim Mehmet Efendi, Divan-ı Hümayun’da çalışıp, sonradan Silahtar kâtipli­ği, vakanüvislik yapmış,؛ünlü ؛yapıtları yorumlayıp, ta­savvuf etkisinde şiirler yazmıştır. İzzi Tarihine yazdığı ek 1752-1758 yıllarını kapsar ve Vasıf Tarihine bütü­nüyle alınmıştır. Divan’ı basılmamıştır.

 Biemrillah, el-Hâkim Altıncı Fatımi halifesi (? 985-? 1021 ‘e d.). Babası el-Aziz ölünce halife ilan edilen (996) el-Hâkim Biemrillah (asıl adı Ebu Ali ei-Mansuı’dur), dört yıl Bercavan’ın naipliği altında egemenlik sürüp, Bercavan’ı öldürterek, iktidarı fiilen ele aldı (1000). Dinde ödün vermez bir tutuculuk­la şii-ismaili mezhebini yaymaya çalışırken, sünnilere acımasızca baskı yaptı. 1017’de, doğaüstü güçleri ol­duğunu açıklayıp, dinsel konularda hoşgörü gösterme­ye ...

Tevfik el-Hakim Mısırlı yazar (İskenderiye 1898-Kahire 1987). Hukuk öğrenimi gören Tevfik el- Hakim,bir süre Avrupa’da ya­şayıp,UNESCO’da Mısır temsilciliğinde bulunduı(1959- 1960). Yurduna dönünce, Avrupa edebiyat biçimleri­nin (roman, tiyatro oyunu, deneme) çağdaş Arap ede­biyatına girmesine önemli katkılarda bulundu. Gerek romanlarında (Avdat ur-Ruh [Ruhun Dönüşü, 1933]; vb.), gerek tiyatro oyunlarında (ei-Melik Oedipe [Kral Oidipus, 1949]; vb.) yerel lehçeyi de kullanıp, özellikle siyasal ve ...

Hakani Mehmet Bey Türk şairi (İstanbul ?-ay.y. 1606). Veziriazam Ayas Paşa soyundan gelen Hakani Mehmet Bey’in yaşamıyla ilgili bilgiler eksiktir. Sancak beyliği ve Divanı Hümayun mu­hasebeciliği yaptığı, hacca gittiği bilinir. Mezarı, Edirne- kapı Mihrimah camisindedir. Hakani Mehmet Bey, kendisinden sonra gelen şair­ler üstünde Hz.Muhammed’in maddi ve manevi özel­liklerini anlattığı Hilye’siyle etkili olmuş, ünü bu yapıtıy­la yaygınlaşmıştır. Gazelleri de çağdaşlarından aşağı ...

Haiti Antil denizinde ada devleti. Hispaniola adasının batı üçte birini kaplayan (geri kalanı Dominik Cumhuriye- ti’dir) Haiti, ABD’den sonra batı yarıküredeki ikinci en eski bağımsız devlet ve dünyanın en eski siyah cumhu­riyetidir. Kuzey kıyısı açığındaki Tortuga ve körfezdeki Conave adaları (ikisi de ıssızdır) da Haiti’ye bağlıdır. YÜZEYŞEKİLLERİ VE İKLİM Haiti’nin büyük bölümü, Gonave körfezini çevreleyen, birbirlerinden vadiler ve ovalarla ayrılan ...

Haiphong Vietnam’ın kuzey kesiminde liman kenti. Song Koy (Kı­zıl) ırmağı deltasında, Tonkin körfezinden 16 km kadar içerde, Hanoi’nin 60 km doğusunde yeralan Haip- hong’un nüfusu 1 448 000’dir. Ülkenin başlıca limanı olan, ırmak, kara ve demir yollarıyla Hapoi’ye bağlanan Haiphong’da, sanayi de önemli ölçüde gelişmiştir: Çi­mento sanayisi, dokuma (pamuk) sanayisi, besin sana­yisi, tersaneler, vb. Vietnam Savaşı sırasında ABD birlik­leri tarafından ...

Haile Selasiye   Habeşistan (günümüzde Etyopya) imparatoru (Harar 1892-Addis-Abeba 1975). Ras Makonnen’in oğlu olan Haile Selasiye (asıl adı Ras TafariMakonnen’d’tr), Halası Zauditu’nun naipliğine getirilip (1917), Habeşistan’ı Milletler Cemiyeti’ne soktu (1923); köleliği kaldırdı (1924); Briand¡-Kellogg Paktı’na katıldı (1928). Halası ölünce imparator olup (2 Ağustos 1930), yeni bir ana- yasa yütürlüğe koydu. İtalyan sermayesine karşı ABD sermayesinin ülkeye girmesine izin verince, İtalyanların ...

Haig, Douglas Haig, Birinci Kontu İngiliz mareşali (Edinburg 1861-Londra 1921). Süvari subayı olarak Sudan,Afrika ve Hindistan’da görev alan Birinci Haig Kontu Douglas Haig, Birinci □ünya Savaşı patlak verince, Fransa’daki Ingiliz Beşinci Ordusu’nun komutanlığına getirildi (1915 başı). Birkaç ay sonra French’in yerine Fransa’daki Ingiliz kuvvetleri komu- tanlığına atandı. 1919’dasoyluluğa yükseltilip, 1952’de anılarını yayınladı

Haçova Meydan Savaşı Alman ve Osmanlı orduları arasında Tisza ırmağının ba­tı kıyısındaki Haçova’da 26 Ekim 1596’da yapılan sa­vaş. Osmanlı devletinin batıya doğru yayılmasını dur­durmak isteyen Alman İmparatoru Rudolf II ile Osman­lIlara karşı ayaklanan Erdel Prensi Sigismund Bat- hory’nin ordularının, birçok hıristiyan gönüllünün de katıldığı büyük bir dalga halinde Haçova’da imparato­run kardeşi Arşidük Maximilianen komutasında topla­narak, Vezir Cafer Paşa komutasındaki Osmanlı ...

Haçlı Seferleri Birinci Haçlı seferinin hedefi olan Kudüs, Haçlıların aylarca süren hazırlıklarından sonra kuşatılıp, Temmuz 1099’da alındı. Selahattin Eyyubi tarafından 1187’de geri alınıncaya kadar, Haçlıların elinde kaldı. Üçüncü Haçlı seferi, Selahattin Eyyubi’nin Kudüs’ü geri alması (١ 187) üstüne ٦ 1 88-1192 arasında yapıldı. Fran- sa Kralı Philippe Auguste, İngiltere Kralı Arslan Yürekli Richard ve Almanya imparatoru Kızılsakal friedrich II komutasındaki ...

Gazla Hareket Eden Tramvaylar Dersaadet (İstanbul) Tramvay Şirketi bu aralık hayvanların yerine başka bir çekici kuvvet konulmasını arzu edip hatta bu konudaNafiaNezaretine bir de layiha takdim etmiş ve bu layihanın Fen Kalemince tetkik edilmekte olduğu günlük gazetelerde okunmuştur. Hayvanların tramvaylarda pek ziyade zahmeti ve telefi de ayrıca insaniyet erbabının nazar-ı dikkatini çekmektedir. Şu sırada Avrupa tramvaylarında da umumi olarak atların ...

CERRAHPAŞA SEMTİNİN İSİM BABASI MEHMED PAŞA KİMDİR? Osmanlı tarihinde tababet müessesesinde yetişip sadaret makamına kadar yükselen iki sadrazam bulunmaktadır. Bunlardan ilki, Cerrahpaşa semtine de ismini veren Mehmed Paşa’dır… Osmanlı Devleti devrinde tababet; hekimlik, cerrahlık ve kemhalık (göz hekimliği) olmak üzere üç şubeye ayrılmış bulunuyordu. Hekimler medreselerde eğitim alırken cerrahlar ise usta-çırak ilişkisi içinde yetiştiriliyordu. Osmanlı tarihinde tababet müessesesinde yetişip sadaret makamına ...