HENRI I
Fransa kraU Cabinet des Estampes, Paris
HENRI ||
bir turnuvada öldürücü bir yara almıj olan Fransa kralı
Tortorel ve Pirtssîn’in gravürü Cabinet des Estampes, Paris
HENKEMANS (Hans), hollandall piyanisL ve besteci (La Haye 1913). Pijper’in öğrencisiydi. Dünya çapında bir virtüözdür. Bir senfoni (1934), bir Partita (i960), orkestra için Fantastik Barkarol (1962) adlı bir eser, konçertolar, dörtlüler, beşliler ve sonatlar besteledi, (l)
HENLE (Friedrich Gustav Jacob), alman anatomi bilgini (Fürh, Bavyera 1809-Göt-tingen 1885). 1840’ta Zürich’te anatomi ve fizyoloji profesörü oldu, 1844’te Anatomi enstitüsü müdürü olarak Heidelberg’e gitti, Göttingen’de aynı görevi yaptı. Eserleri: Handbuch der rationellen Pathologie (Rasyonel Patoloji Elkitabı) [1846-1855]; Handbuch der systematischen Anatomie (Sistemli Anatomi Elkitabı) 11855] v.b. insan anatomisinin çeşitli ayrıntılarına adını verdi. Bunların en önemlisi, kalp kası damarları arasında görülen ve katılgan doku ile dolu olan Henlc yarıkları veya boşluklarıdır, (l) HENLEİN (Konrad), alman siyaset adamı (Maffersdorf, Liberec yakınları 1898-01. 1945). Südet Almanları Yurtseverler cephesinin kurucusu (1933). 1935 Seçimlerinde büyük bir basarı kazandı. Bohemya Südet Alınanlarının Reich’a katılmalarını sağladı. Südet gauleiter’i oldu (1938), ikinci Dünya savaşında Bohemya’da sivil komiserlik yaptı. Müttefikler tarafından yakalanınca intihar etti, (l)
HENLEİN (Peter), alman zanaatçısı (Nürnberg 1480-ay.y. 1542). Saatteki ağırlıkları bir zenberekle değiştirerek bu âleti takınabilir hale soktu. 15irde ilk cep saatini yapan da Hemlein’dır. (l)
Henle kılıfı. Dokubil. Sinir leli demetlerini saran katılgan dokudan pullu zar. (l) HENLEY (William Ernest), İngiliz yazarı (Gloucester 1849-Woking 1903), Birçok tiyatro oyunu yazdıysa da, daha çok şair olarak tanındı. Şiirlerinde eski anglosakson efsanelerinden etkilendi. Eserlerindeki yurtseverlik duygusu Kipling’in sanatına kaynak oldu. Eserleri: A Book of Verses (Şiirler Kitabı) [1888]; sonradan London Voluntaries adiyle yayımlanan The Song of The
Sword (Kılıcın Şarkısı) [1892]; Hawthorn and Lavender (Akdiken ile Lavanta Çiçeği) i 1899]; For England’s Sake (Ingiltere Aşkına) 11900]. (l)
H ENLE Y-ON-TH AMES, Ingiltere’de (Oxfordshire) şehir, Chiltern Hills’in doğusunda, Thames kıyısında; 11900 nüf. Güzel eski şehir. Kilisede Dumouriez’in mezarı. Ünlü kayık yarışlarının hareket noktası, (l) HENNEBERG (Albert), isveçli besteci (Stockholm 1901). Beş lirik partisyon, senfoniler, uvertürler, süitler, konçertolar besteledi. (L)
HENNEBERG kontluğu, Almanya’da eski kontluk; Hessen, Thüringen, Fulda ve Würzburg topraklan arasında. Henneberg kontları, 1310’da imparatorluk prensleri oldular. Henneberg sülâlesi 1583’te sönünce, toprakları Saksonya-Meimngen dukalarına, Saksonya seçici prenslerine ve Hessen land-grav’larına geçti. Bir kısmı 1815’te Prusya-ya geri verildi. (l>
Hennebert belirtisi, aynı adı taşıyan belçikalı kulak hekiminin tanımladığı pnöma-tik belirti. (Soydan geçme frengiden ileri gelen içkulak iltihabı sırasında görülür. Dış kulak yolunda meydana gelen anî hava basıncı değişikliklerinin göz yuvarlarında sebep olduğu hareketler şeklinde ortaya çıkar.) |L]
HENNEBtQUE (François), fransız mühendisi (Neuvılle-Saint-Vaast 1842 – Paris 1921). Betonarmede sanayi maddelerinin kullanıl* masına Öncülük etti. Madenî çember bileziklerle bağlanmış yuvarlak demirler kullanarak, yapıyı zorlayan dış etkenlerin madenî iskelet ile sıkıştırılmış beton arasında eşit olarak dağıtılmasını sağlayan usulU buldu. İlk betonarme binayı Paris’te Danton sokağında yaptı. (L)
HENNEBONT, Fransa’da Morbihan idare bölgesinde (Lorient idare çevresi) kanton merkezi, Lorient’ın kuzeybatısında; Blavet ırmağı kıyısında; 11 899 nüf. «Flambayant» gotik üslûbunda kilise. Eski surlar; XV. yy. dan kalma kapı. Tersaneler. Çelik sanayii. Tahta işçiliği. Makine yapımı. 1342’de Jean’-ın dul karısı Monfort’lu Jeanne burada Blois’lı Charles’ın muhasarasına başarıyle direndi, (l)
HENNEGUY (Félix), fransız hekimi ve biyoloji uzmanı (Paris 1850-ay.y 1928). College de France’ta, öğretmeni Balbiani’nin yerine karşılaştırmalı embriyoloji profesörü oldu (1900). École de Grignon’da zooloji dersleri verdi. Embriyoloji, hücre bilimi ve karşılaştırmalı anatomi çalışmaları yaptı. Eserleri: Leçons Sur La Cellule (Hücre Üstüne Dersler) [1896]; La Vie Cellulaire (Hücresel Hayat) [1903] ; Les Insectes (Böcekler) [1904]. Balbiani ve Ranvier ile, Les Archives d’Anatomie Microscopique (Mikroskopik Anatomi Arşivi) adlı aylık bir dergi çıkardı. Histoloji tekniğinde ustaydı. (L)
11ENNEPİN (Louis), fransız gezgini ve Sa-int-François tarikatı misyoneri (Ath 1640-Utrecht 1700’e doğr.) 1679’da La Salle’in tertiplediği bilimsel geziye katıldı. Bir başka gezisinde Mississippi nehrini, Wisconsin ile birleştiği yerin yukarı kesiminden başlayarak kaynağına kadar inceledi. 1682’de Avrupa’ya döndü, Hollanda’da yerleşti. Eserleri: Description de la Louisiane (Louisiana’nın Tasviri) [1683]; Nouvelle Découverte d*Un Très Grand Pays Situé Dans l’Amérique (Amerika’da Çok Büyük Bir Ülkenin Yeniden Keşfi) 11679-1698]. (l)
HENNEQUiN (Jules Nicolas), fransız cerrahı (Treémens, Lorraine 1863-Paris 1901). Kırık tedavisinde önemli ilerlemeler sağlayan doğrultucu ve bağlayıcı âletler yaptı. Bu âletler bugün de kullanılmaktadır, (l)
HENNEQUiN (Philippe Augustin), fransız ressamı ve oymacısı (Lyon 1762*Leuze, Tournai yakınları 1833), Davİd’in öğrencisi idi. önce Roma’da, sonra Paris ve Lyon’da devrimci harekete katıldı; Babeuf olayına karıştı, önemli eserleri: 4 Temmuz 1790 Federasyonu; Fransız Halkının Zaferi veya
10 Ağustos; Napolyon Boulogne Kampında ve Piramitler Savaşı (Versailles müzesi), Fransız Herkül (Louvre). David’i sürgünde yalnız bırakmadı. Tournai Resim akademisi yöneticisi oldu (1842). Taşbaskılar, ofortlaı da yaptı. — Torunu alfred, belçikalı oyun
HENRİ III, XVI. yy. fransız okulu Condé müzesi, Chantilly, Fransa
yazarı (Liège 1842-Saint-Mandé 1887), fransız uyrukluğuna geçti. Bazen tek başına, bazen ortaklaşa yazdığı eğlendirici ve hareketli eserlerinin en ünlüsü Le Procès Veau-radieux’dür (Veàuradieux Duruşması) [1875], —MAUSİCE, Alfred’in oğlu, fransız oyun yazarı (Liège 1863-Montreux 1926). önce gazetecilik yaptı, sonra tek perdelik L’Oiseau Bleu (Mavi Kuş) oyunuyle tiyatroya geçti, özellikle Nouveautés ve Palais-Royal tiyatrolarında birçok komedisi ve vodv\li oynandı: G. Feydeau ile Le Système Ribadier (Ribadier Sistemi) [1892]; P. Veber ile Vous n’Avez Rien à Déclarer? (Bildirilecek Hiçbir Şeyiniz Yok mu?) [1906]. (L) HENNEQUiN Brugge’Ii, Bk. Ihan Brug-ge’li. (L)
HENNER (Jean-Jacques), fransız ressamı (Bernwîller, Yukarı Ren 1829-Paris 1905). Drolling’in öğrencisiydi. 1857 Yılında Roma ödülünü kazandı, ününü sağlayan Yatan Kadın adlı tablosunu 1869’da sergiledi. Eserleri Loııvre’da (Astronom Janssen ve Albay Le Cler’in portreleri; Sıızan Banyoda; Okuyan Kadtn; İdil) ve Paris’le kurulan özel müzededir, (l)
HENNİNGSEN (Karl Ferdinand), alman a~ sıllı .iskoçyalı asker (öl. A.B.D. 1877). Tory partisi liderlerine bağlıydı. 1843’te Ispanya’ya giderek krallık ordusuna girdi, orada Zıımalacarregui kumandasında savaştı, yüzbaşılığa kadar yükseldi. 1835 Yazında yurduna döndü. 1837’de yeniden naiplik kuvvetlerine katıldı. Kısa bir süre sonra Rusya’da (Dağıstan) ŞamîPin kuvvetlerine kar-
Henri-
IV
Riseci
Clovis
küfesi
HENRI IV
XVI. yy. fransız okulu Versailles müzesi, Paris
HENItl İTTE-ANNE S TU AR T
Ingiltere kraliçesi Mîgnard okulu Versailles müzesi, Paris
Henri IV koltuğu Süsleme Sanalları müzesi, Paris
Henri IV feldbu
Vosges meydanı
gı savaştı. 1849’du Macaristan’da Kossuth’-un hizmetine girdi ve onunla A.B.D.’ye kaçtı. A.B.D.’de eşkiya Walker’in güvenini kazandı, tuggeneral rütbesiyle onun Orta Amerika’daki savaşlarında yaverlik vaptı. Amerikan iç savaşında Kuzeylilere karşı savaştı. (L)
HENN1QUE (Léon), fransız yazarı (La Basse-Terre, Guadeloupe 1851-Paris 1935) Genç yaşta Fransa’ya gitti, natüralist okulun çalışmalarıyle ilgilendi, Soirées de Medarı yazarlarına katıldı (1880), bu dergide VAffaire du Grand Sept (Büyük Yediler Olayı) adlı bir hikâyesi yayımlandı. Zola’-nın ve Goncourt kardeşlerin arkadaşıydı (Goncourt akademisinin ilk üyelerindendir). Serbest tiyatronun kurulmasıyle ilgili çalışmalara da katıldı. Romanları: La De-vouee (Candan Bağlı) [1878); Elisabeth Coıtronneau (1879); Benjamin Rozès (1881)-l Accident de M. Herbert (Bay Herbert’in Başına Gelen) [1884]; Poeuf (1887); Un Caractère (Bir Karakter) [1889]; Minnie Brandon (1899). Oyunları; ¡’Empereur d’Assoucy (Assoucy imparatoru) [1879]; Esther Brandes (1887); Jacques Damour (1887). Zola’-nın etkisinde yazdığı La Mort du Duc d’-Enghien (Enghien Dükünün ölümü) [1888]; Amour (Aşk) [1890]; ¡’Argent d’Autrui (Başkasının Parası) [1893], Pantomimleri: Huysmans ile Pierrot Sceptique (Kuşkulu Serçe) [1881]; Chronique du Temps Qui Fut la Jacquerie (Jacquerie’yi Oluşturan Zamanın Kroniği) [1903], (l)
HENNUYÈRE (le), Orta Hainaut’nun (Belçika) bir kısmı, (l)
HENOCH (Edvard Heinrich), alman çocuk hastalıkları hekimi (Berlin 1820-Dresden 1910). Bir çocuk hastalıkları okulu kurdu. Çocuk hastalıklarının teşhisi konusunda önemli çalışmalar yaptı. Kızıla yakalanmış kuçuk çocuklarda görülen kangrenli anjin Bergeron veya Bergeron-Henoch hastalığı diye hilinen histerik kora ve çocuklarda görülen purpura hastalıkları Henoch’un adiyle anılır, (l)
temor 1054; Varaville 1058). İmparator Heinrich III ile İvois’da karşılaştı (1043). İkinci evliliğini Kiev büyükprensi Yaroslav 1 ın kızı Anna ile yaptı. (L)
HENRt I LUStGNAN’LI (Lefkoşe 1217-ay.y. 1233), Kıbrıs kralı (1218-1253). Babası Hugucs I’den boşalan tahta geçti, amcaları Philippe ve lbelin’li jean’ın gözetimi altında saltanat sürdü. Reşit olunca, kendisini boyunduruk altında tutmağa çalışan Federico H’nin askerî gücünden kurtuldu. Bir haçlı seferi düzenleyen Saint-Louis’yc yardım etti, onunla Mısır’a kadar gitti, (l) HENRt II (Saint-Germain-en-Laye 1519-Pa-rıs 1559), Fransa kralı (1547-1559). François l’in ve Claude de France’ın oğlu, Orlean., dükü. Madrid antlaşması gereğince rehine olarak Ispanya’da tutuklu kaldı (1526). Ciddî ve dindardı; ne babası gibi kültürlü, ne de onun gibi zekiydi. Catherine de Medicis ile evlendi (1533), on çocuğu oldu. Kraliçe Diane de Poitiers’nin gittikçe artan etkisi altında kaldı. Katolikliği Reform’a karşı savundu, parlamentolarda ateşli gruplar kurdu, 1551‘de Châteaubriant buyrultusunu yayımlayarak sansürden geçmeyen kitapların okunmasını ve Cenevre ile ilişkiler kurulmasını yasakladı. Guise’lerin etkisiyle İngiltere’ye karşı harekete geçti, Mary Stuart’ı tahttan indirmek ve Boulogne’u geri almak için sefer düzenlendi. Kari V’e karşı Türk-lerden yardım istedi; kaptanıderya Sinan Paşa kumandasındaki osmanlı donanması Akdeniz’e çıktı; fakat fransız donanmasının gözükmemesi üzerine geri döndü (1552). Henri II alman protestan prensleriyle Chambord antlaşmasını imzaladı (ocak 1552); bu antlaşma onu imparator naibi olarak Metz, To-ul ve Verdün’ü işgal etme hakkını veriyordu. Henri II, buraları ele geçirmek için bir «Almanya yolculuğu»na çıktı (1552). Kari V, Guise’li François’nın savunduğu Metz’i kuşattıysa da bir sonuç alamadı (1553). Artırılan vergiler yetersiz olduğu için, Lyon’lu bankerlerden borç para alındı. Lyon yöneticisi kardinal Tournan halka yardım çağrısında bulundu (1555), bu çağrı üzerine epeyce para toplandı; Henri II. Guis’li Françosis’yı, çok pahalıya gelen bir «Napoli yolculuğuina yolladı; bu sefer, Kari V ile Montmorency arasında tasarlanan barışı suya düşürdü. Süregiden savaşlar hâzineyi iflâsa sürükledi. Bu sırada protestan-larla savaşmağa kalkan Henri II, Cateau-Cambresıs barış antlaşmasını imzalamak zorunda kaldı.
Günden güne yayılan Calvin’cilikle, mezhep çekişmeleri doruğuna ulaştı ve Calvin’ciliğe paralel olarak sanat ve edebiyatta Rönesans, sarayın da desteğiyle gelişti.
Henri II, kızı Elizabeth de France’m evlenmesi şerefine düzenlenen bir turnuvada Montgomery’nin mızrağıyle ağır yaralandı,
10 temmuz 1559’da öldü, (lm)
■ Henry V
Laurence
Olivier’in
filminden
eden Beaulieu buyrultusuyle, «heguenosu denen reformcu protestanlara inanç serbestliği tanıdı. Bu arada birçok İktisadî tedbir uyguladıysa da, başarıya ulaşamadı.
