anayasa

anayasa
Devletin temel kuruluşunu, kişilerin hak ve özgürlükle­
rini belirleyen temel yasa. Anayasalar, genel olarak iki­
ye ayrılır: Yazılı anayasalar, geleneksel anayasalar. Ya­
zılı anayasalar, gerçek anayasa kavramına daha uygun­
dur. Ayrıca anayasalar, egemenliği bir hükümdara bı­
rakmasına (monarşik anayasa), ulus ya da halka bırak­
masına (demokratik anayasa) göre de ikiye ayrılır.
İlk yazılı anayasa, 1787’de uygulamaya konan
ABD anayasasıdır; bunu 1791’de uygalamaya konan
Fransız anayasası izlemiştir.
Türklerde ilk anayasa, 23 Aralık 1876’da uygulama­
ya konan Kanunu Esasi’dir. Gerçi daha önceki Senedi
İttifak (1808) ve Tanzimat Fermanı ‘nda{1839) da kişile­
rin hak ve özgürlükleri belirlenmiştir; ama bu yasalar,
devletin kuruluş ve işleyişine değinmediklerinden, bir
ölçüde artırılmıştır. Yargı yetkisi bağımsız mahkemele­
re aittir. “Hiçbir organ, makam, merci ve kişi, mahke­
melere ve hâkimlere emir ve talimat veremez.”
1982 Anayasası, Anayasa Mahkemesi’nin varlığını
kabul etmiştir. Bu mahkeme, yasaların, yasa niteliğin­
deki kararnamelerin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi iç­
tüzüğünün anayasaya uyguluğunu denetlemekle gö­
revlidir.