cumhurbaşkanlığı

Cumhuriyetle yönetilen devletlerde devlet başkanı.
Türkiye cumhurbaşkanını, Büyük Millet Meclisi, 40
yaşını bitirmiş ve yüksek öğrenim görmüş üyeleri arasından
ya da bu nitelikleri ve milletvekili seçilme yeterliliği
bulunan TC vatandaşları arasından seçer. Cumhurbaşkanı
seçilebilmek için meclis üye tam sayısının üçte
ikisinden çoğunun oyunu almak gerekir. İlk iki oylamada
üçte iki çoğunluk sağlanamazsa, daha sonraki oylamalarda
salt çoğunluk yeterli sayılır. Salt çoğunluk da
sağlanamazsa TBMM seçimleri yenilenir. Seçilen cumhurbaşkanının
TBMM üyelik sıfatı düşer; herhangi bir
partiye kayıtlıysa o partiyle ilişkisi de kesilir. Türkiye
cumhurbaşkanının görev süresi en çok yedi yıldır ve bir
kimsenin, arka arkaya iki kez cumhurbaşkanı seçilmesi,
Anayasa’ya göre olanaksızdır.
Hastalık ve yurt dışında bulunma gibi nedenlerle
cumhurbaşkanı görevini yerine getiremediğinde,
TBMM başkanı, cumhurbaşkanına vekâlet eder. Ölüm,
görevden çekilme gibi durumlarda da, TBMM başkanı
cumhurbaşkanlığı görevini, yeni cumhurbaşkanı seçilinceye
kadar üstlenir.
Cumhurbaşkanı, göreve başlamadan önce TBMM
önünde şu andı içer: “Cumhurbaşkanı sıfatıyla, devletin
varlığı ve bağımsızlığını, vatanın ve milletin bölünmez
bütünlüğünü, milletin kayıtsız ve şartsız egemenliğini
koruyacağıma, anayasaya, hukukun üstünlüğüne,
demokrasiye, Atatürk ilke ve inkılaplarına ve laik Cumhuriyet
ilkesine bağlı kalacağıma, milletin huzur ve refahı,
milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde herkesin
insan haklarından ve temel hürriyetlerinden yararlanması
ülküsünden ayrılmayacağıma, Türkiye Cumhuriyetinin
şan ve şerefini korumak, yüceltmek ve üzerime
aldığım görevi tarafsızlıkla yerine getirmek için bütün
gücümle çalışacağıma büyük Türklmilleti ve tarih huzurunda,
namusum ve şerefim üzerine andiçerim.”
Devletin başı olan ve bu sıfatla Türkiye Cumhuriyetini
ve ulusun birliğini temsil eden cumhurbaşkanının
başlıca görevleri arasında, başbakanı atamak ya da istifasını
kabul etmek, başbakanın önerisiyle bakanları atamak
ya da görevlerine son vermek, gerekli gördükçe
bakanlar kuruluna başkanlık etmek, uluslararası antlaşmaları
onaylamak ve yayınlamak, yabancı devletlere
Türk devletinin temsilcilerini göndermek ve Türkiye’ye
gelen yabancı temsilcileri kabul etmek, yasaları yayınlamak,
gerektiğinde TBMM’yi toplantıya çağırmak, getemsilciler aracılığıyla kullandığı devlet biçimi. Cumhuriyetlerde,
devlet başkanı cumhurbaşkanıdır. Başkanlık
tipi diye nitelendirilen cumhuriyetlerde cumhurbaşkanı
yürütme gücünü de elinde tutar. Öbür cumhuriyetlerdeyse,
yürütme gücü başbakan ile hükümettedir.
Cumhuriyet, demokrasi biçimlerinden biridir; ne var
ki, tek demokrasi biçimi değildir: Sözgelimi İngiltere,
bir meşruti krallık olmasına karşın, demokrasiyle yönetilmektedir.
Öte yandan, adının cumhuriyet olmasına
karşın baskı rejimiyle yönetilen ülkelere de raslanır.