çizgifilm

Karikatür, çizim, resim, kukla ve üç boyutlu nesneleri
canlılarmış, hareket ediyormuş gibi göstermek için sinema
tekniğinin grafik ve plastik sanatlara uygulanması.
Başlangıçta ilkel, basit yöntemlerle çevrilen çizgifilmlerde
istenen etkiyi yaratmak için zamanla otomasyon,
bilgisayar, hattâ lazer teknolojisi kullanılmaya başlanmış,
bazı filmlerde çizgifilme özel efektlerle birlikte yer
verilmiştir: 2001 Uzay Yolculuğu (2001-A Space
Odyssey, 1968) ve Yıldız Savaşları (Star Wars, 1977) gibi
filmlerde, seyircinin nerede çizgifilm tekniklerinin,
nerede özel efektlerin kullanıldığını anlamak çok güçtür.
ÇİZGİFİLM TEKNİKLERİ
Temel grafik çizgifilm tekniği, tek tek kareler halinde
çekmeye dayanır: Birbirinden az farklı çizim ya da resimler,
film kamerasıyla kare kare çekilir. Oynatma makinesinde
ardı ardına, saniyede 24 kare hızla geçen bu
görüntüler, gözde resimlerin hareket ettiği izlenimini
yaratır. Aynı yöntem kukla filmlerinde ve başka canlandırma
filmlerinde de kullanılır. Bu filmlerde de, kuklalar
çok az oynatılarak tek tek filmleri çekilir. Çizgifilmlerde
önceleri, Kedi Felix (Felix the Cat) filminde olduğu gibi
yalnız en basit genel hatlar çizilirken, 1930 yıllarından
başlayarak Walt Disney stüdyolarında ayrıntılı, renkli
resimler üretilmiştir.
1910’dan önce çizgifilm üretenlerin öncüleri Fransız
Émile Cohn ile ABD’li Winsor McCay’dir. McCay’in Lusitania’sı
(1918) ilk konulu çizgifilm sayılır. Bu ilk filmlerde
hareketli gösterilmek istenen karakterin basit çizimi,
yine basit bir fon içinde filme çekiliyordu. Her kare için
ayrı resim çekilmesi gerekmekteydi. Filmin her dakikasıiçin yüzlerce resim yapmak sorunu, karakterlerin bir an
için statik duruma getirilmesiyle çözüldü. 1931’den
sonra selüloitin çizgifılmlerde kullanılmasıyla, hareketli
sahneler için ayrıntılı ve hareketsiz birfon kullanma olanağı
doğdu. Ön planda yer alan hareketli karakterler siyah
mürekkeple silüet halinde ayrı selüloit tabakasına
çiziliyor, sonra bu tabaka, fonu oluşturan selüloit tabakasının
üstüne yerleştirilerek film çekiliyordu. 1930 yılarında
renkli film geliştirilince, siyah mürekkep yerine
opak (kapatıcı) boyalar kullanılmaya başlandı. Sanatçılar
belli karakterlerin çiziminde ustalaştıkça, çalışmalarda
verim de artmaktaydı. Çizgifilm üreten grupların kolektif
çalışmasıyla Walt Disney’in Pamuk Prenses ve Yedi
Cüceleri Snow White and Seven Dwarfs, 1937), Fantazya
(Fantasia)gibi konulu uzun filmleri gerçekleştirildi.
Çizgifilmlerin çoğu otomatik platform kamerasıyla
çekilir. Bu kameranın geliştirilmesiyle 1950 yıllarında
teknik olanaklar çoğalmıştır. Yatay bir masa üstüne yerleştirilen
ayarlanabilir kamera, altından ışıklandırılmış
masa üstüne sabitlenen selüloit tabakalarına çizilmiş
fon ve hareketli karakterlerin filmini çeker. Bu yöntemle,
kaydırma, pan yapma, zumlama gibi sinema efektlerinin
kullanılması olanağı da doğmuştur.
TARİHÇE
Kedi Felix, Miki Fare (Mickey Mouse) gibi ilk kısa filmlerden
sonra, karmaşık biçimlerin, yöntemlerin geliştirilmesiyle,
uluslararası çizgifilmler gerçekleştirilmeye
başlandı. Avrupa’da yeni buluşlar gerçekleşti: Lotte Reiniger’ın,
hareketli silüetlerden yararlanması; Oscar Fishinger ile Len Lye’ın müziğe uydurulmuş soyut desenlerle
denemeler yapmaları; HollandalI George Pal’ın
kukla canlandırma filmlerinin tekniğini yaratması. İkinci
Dünya Savaşı’ndan sonra eğitici filmlerde, televizyonda
ve sinemalarda çizgifilmlere daha çok yer verilrpeye
başlandı. Siyah beyazın yanı sıra renkli filmlerde
de grafik desenler gelişti; kukla filmlerinde, nesne canlandırma
yöntemlerinde yenilikler ortaya kondu. 1940
yıllarında 1980 yıllarının başlarına kadar çizgifilmin çok
yönlü üreticilerinden biri olan Norman McLaren, doğrudan
doğruya film üstüne resim çizme gibi buluşların
yanı sıra, üç boyutlu çizgifilm konusunda da deneyler
yaptı.
1960 yıllarının başında filmlerde, bilgisayar yardımıyla
programlanmış, karmaşık, ayrıntılı hareketleri
gerçeğe çok yakın biçimde yansıtabilen renkli, hareketli,
soyut desenler gösterilmeye başladı. Burada temel
araç boyakutusu (paintbox) denilen ve sanatçının karakterleri,
fonları üstüne çizdiği, renkleri seçtiği elektronik
yüzeydir. Başka araçlar da kullanılarak fonun değişmesi
sağlanır. Elektronik yüzeye çizilenler, bilgisayar
monitörüne yansır ve bilgisayarın disketinde depolanır.
Bilgisayarla hazırlanmış çizgifilmler, televizyon reklam
programlarında, tanıtıcı programlarda, videoklip yapımında
yaygın biçimde kullanılır. George Lucas gibi yönetmenler,
filmlerinde bu tekniklerle hazırlanmış birçok
özel efekt kullanırlar.
The Walt Disney Company vb nitelikli çizgifilm üreticileri
eski tip selüloit çizgifilm yapmayöntemini sürdürmekte,
ama sahnelerde nesnelerin hareketi ve fon, bilgisayarlar
yardımıyla çizilmektedir.
Yeni malzemelere her zaman gereksinme duyan televizyonda,
çocuklar için hazırlanan programlarda yarı-
canlandırma diyebileceğimiz bir yöntem kullanılır.
Bu yöntemin geleneksel çizgifilmlerden farkı, televizyondaki
karakterlerin hareketlerinin ilkel, renklerin sınırlı
olması, ayrıntılara daha az yer verilmesidir. Televizyonda
çizgifilmin maliyeti, nitelikli bir sinema çizgifilmine
oranla çok azdır Roger Rabbit (Who Framed
Roger Rabbit, 1988) çizgifilminde The Walt Disney
Company, bir saatlik filmin dakikasını 250 000 dolara
maletmiştir.