DUHÛLİYE RESMİ

DUHÛLİYE RESMİ; Aim. Stadtzoll (m), Fr.
Octroi (m), İng. Town dues, city- toll. Şehir ve
kasabalara ticâret amacıyla getirilen eşyâdan alınan
vergi.
Batıda bu vergi, komünlerin ortaya çıkışıyla
alınmaya başlamıştır. Bir tür mahallî idâre olan komünler,
mâlî bakımdan yetersiz olan gelirlerini
artırmak için kraldan yetki almışlardır. Bu yetkiye
(oktruvaye) izafeten alman vergiye “oktruva”
adı verilmiştir.
Osmanlı Devletinde, kuruluşla birlikte pazarlara
satılmak üzere getirilen mallardan “pazar haçı”
alınmaya başlanmıştır. Kânûnî Kânunnâmesi’nde;
“taşradan gelen metam resmi” şeklinde adlandırılan
duhûliye resmine tâbi mallar sayılmıştır.
Bu vergi 1826 târihinde şekil değiştirerek, Yeniçeri
Ocağı yerine kurulan “Asâkir-i Mansûre-i
Muhammediye” harcamaları karşılığı alınan “ihtisap
resmi” hâline gelmiştir. 1854 yılına kadar
görev yapan ihtisap nezâretinin başlıca geliri olan
ihtisap resmi, nezâretin şehremâneti (belediye)
hâline gelmesiyle bir belediye geliri olarak alınagelmiş
ve pazar, kantar, palamar resimleri şeklindeki
kalıntıları daha sonra yürürlükten kaldırılmıştır