MÛSÂ BİN NUSAYR;
MÛSÂ BİN NUSAYR
Kuzey Batı Afrika ve Ispanya’yı fetheden İslâm kumandanı. 640 yılında Şam’da doğdu. Babası Nusayr, hazret-i Mâviye’nin yakınlarındandı. İyi bir tahsil gören Mûsâ bin Nusayr, Tâbiînden olmakla şereflendi. Eshâb-ı kiramdan Temîm-i Dârî’den (radıyallahü anh) hadîs- i şerîf rivâyet etti. Kendisinden de Yezîd bin Mes- ruk el-Yahsubî hadîs-i şerîf rivâyet etti.
Hazret-i Muâviye zamânında yapılan Kıbrıs Seferine komutan olarak katıldı. Basra âmilliğinde bulundu. Mısır’a gitti. Halîfenin kardeşi ve Mısır Vâ- lisi Abdülazîz bin Mervan tarafından Kuzey-Batı Afrika Vâliliğine tâyin edildi. 705 yılında Afrikiy- ye’ye doğru yola çıktı. Kayrevân şehrini merkez yaptı. Berberîleri itâata alıp onlar arasında İslâmiyeti yaydı. Berberî gençlerinden otuz bin kişilik bir ordu teşkil etti. Sicilya’ya donanma gönderip ga- nîmet aldı. Bizanslı Julianus’un idâresindeki Sebte Kalesini itâata aldı. Atlas Okyanusu kıyısına kadar gitti. Ispanya’dan giren güçlü bir ordunun İstanbul’dan Şam’a dönebileceğini anladı. Durumu halîfe Velîd’e bir mektupla bildirdi ve İspanya’nm fethi için izin aldı. Âzâdlı kölesi Târik bin Ziyâd’ı İspanya’nm fethiyle vazifelendirdi. Ispanya’ya çıkan İslâm ordusu ile İspanyol Kralı Roderich arasında 711’de yapılan savaş, Müslümanların zaferiyle neticelendi. Zafer haberi üzerine Mûsâ bin Nusayr da 712’de İspanya’ya girdi. Târik bin Ziyâd ile birlikte Yarımadayı iki koldan fethettiler. İspanya’nm Şuzûne, Karmûne, İşbiliyye, Ma- rida, Reyyo, Gırnata, Tuleytula, Maide ve Mursi- ya gibi meşhur şehirleri fethedildi. Tulaytula’da birleşen İslâm ordusu Saragossa, Galiçya, Beşkens, Barselona, Arbune, Abinyün ve Ludun bölge ve kalelerini fethetti. İstanbul üzerinden Şam’a ulaşmaya kararlı olan Mûsâ bin Nusayr, askerin isteksizliği ve halîfe Velîd’in Şam’a dâveti karşısında geri dönmek mecbûriyetinde kaldı. İşbiliyye’yi merkez yapıp oğlu Abdülazîz’i vekil bırakarak Târik bin Ziyâd’la birlikte 714’te Afrika’ya geçti. Büyük oğlu Abdullah’ı Afrikiyye, diğer oğlu Abdülazîz’i Taner ve çevresi vâliliğine tâyin etti. Kendisi de yanında geri dönmek isteyenlerden başka esir ve ganimetlerle birlikte yola çıktı. Mısır yoluyla 715’te Şam a döndü. Halîfe Velîd’in iltifatlarına mazhâr oldu. Fakat kırk gün sonra Ve- lîd vefât etti. Yerine geçen halîfe Süleymân, Mûsâ bin Nusayr’a gereken îtibârı göstermedi. 717 yılında Vâdil-Kura veya Medine’de vefât eden Mûsâ bin Nusayr çok cesur, akıllı, cömert ve takvâ sâ- hibi idi. Kumanda ettiği ordusu hiç yenilmedi. Fethettiği yerlerde İslâm adâletini tatbik eder, herkesi dîninde serbest bırakır, kimseye zulüm edilmesine müsâade etmezdi. Ele geçirilen arâziyi sâ- hiplerinin ellerinde bırakır, İslâmiyetin emrettiği şekilde onlardan cizye ve harâc alırdı.