DYER, Reginald Edward Harry

DYER, Reginald Edward Harry; Hindistan’da
vazife yapmış olan İngiliz generali. 1864 senesinde
Hindistan’da doğdu. 1927 senesinde İngiltere’de
öldü. 1919 yılında Hindistan’ın Amritsar
kentinde ortaya çıkan hâdiseleri acımasızca bastırmasıyla
meşhurdur.
Hindistan’ın Murree kentinde doğan Dyer Reginald
Edward Harry, 1885 senesinde İngiltere’nin
Hindistan’da bulunan West Surrey alayında vazîfe aldı. Daha sonra Hindistan ordusuna girdi. 1886-
87’de Birmanya’ya düzenlenen seferlere katıldı.
1901-1902’de bugünkü Pakistan ile Afganistan
arasındaki dağlık bölgede bulunan Veziristân’ın
kuşatılmasında vazifelendirildi. Birinci Dünyâ Savaşı
sırasında Almanların Afganistan’a geçmesini
önlemek için kurulan Doğu İran hattının sorumlusuydu.
13 Nisan 1919 Amritsar katliamı sırasında
Jullundur’da tugay komutanı olan Dyer, bir misyoner
kadınla Hinduların alay etmesine misilleme
olarak Amritsar şehrinde tapınakta âyin yapan
halkın üzerine ateş ettirip on dakikada yedi yüz kişiyi
öldürttü. Bu vahşî saldırı neticesinde binden
fazla kişi de yaralandı. Bununla da yetinmeyen
Dyer, ahâliyi üç gün elleri ve ayakları üzerinde
hayvan gibi yürüttü. Üç gün zarfında sokaklarda
İngilizlerden başka âyakta yürüyen kimse yoktu.
Bütün Hindistan’da büyük infiale sebeb olan bu
katliam üzerine İngiltere hükümeti soruşturma için
bir müfettiş gönderdi. Müfettiş, Dyer’e neden müdâfaasız
halka ateş açtırdığını sorunca, Dyer; “Buranın
kumandanı benim. Buradaki askerî bir icrââtı
ben takdir ederim. Öyle lüzum gördüm, öyle emrettim.
Daha tafsilatlı bir şey anlatmaya lüzum görmüyorum.”
dedi. Müfettiş; “Ahâlinin yüz üstü sürünmesini
emr etmenizin sebebi nedir?” diye sorunca
da; “Hindûlar tanrıları karşısında yüz üstü sürünüyorlar.
Bunlara bir İngiliz kadının bir Hindû tanrısı
kadar mukaddes olduğunu ve değil hakâret,
onun karşısında sürünmeleri îcâb ettiğini anlatmak
istedim.” dedi. Müfettiş halkın ihtiyâçları için dışarı
çıkmak mecbûriyetinde olduğunu söyleyince, Dyer;
“Evet sokakta yüz üstü sürünerek yürümelerini emr
ettim. Eğer bunlar insan olsalardı, yüz üstü sürünmezlerdi.
Çünkü bunların evleri birbirine bitişik
ve damları düzdür. Damlar üzerinde insan gibi yürürlerdi.”
cevâbını verdi. Dyer’in bu sözleri İngiliz
basınında neşredilince, Dyer kahraman îlân edildi.
Yapılan soruşturma neticesinde suçlu bulunan
Dyer sâdece komutanlık vazifesinden alındı ve
emekliye sevk edildi. Lordlar kamarası ise Dyer’in
bu davranışım övgüyle karşılayarak adına bir fon kurulmasını
sağladı. Hâdise bütün dünyâda yankı
uyandırdı. Hint milliyetçileri olay yerini bir şehitler
amtma çevirdiler. Hindistan halkına bunca zulüm yapan
sinsi İngiliz sömürge siyâsetinin acımasız tatbikçisi
Dyer, 23 Temmuz 1927’de İngiltere’de Bristol
yakınlarında Long Ashton denilen yerde öldü.