ELEKTRİKLİ VÂSITALAR

ELEKTRİKLİ VÂSITALAR; Alm. Elektrische
Fahrzeuge (n.pl.), Fr. Véhicules électrique
(m.pl.), İng. Electric vehicles. Elektrik enerjisiyle
çalışan vâsıtalar. Patlamalı motorlarla çalışan vâsıtalara
göre bâzı avantajları olan elektrikli vâsıtalar pekçok sahada yaygın olarak kullanılmaktadır.
Modem patlamalı motorlarda bile yakıt enerjisinin
büyük bir kısmı egzoz gazları ve radyatör vasıtasıyla
atmosfere atılmaktadır. Aynı zamanda egzoz
gazlarının yol açtığı hava kirliliği büyük şehirleri
büyük ölçüde tehdid etmektedir. Bu yüzden
elektrik motorlarıyla çalışan vâsıtalar, hava kirliliği
gibi bir tehlikeden uzak ve gürültüsüz çalışan bir
vâsıta olarak tercih edilebilir. İvmelenn^e kâbiliyeti,
yâni âni hız kazanabilmesi, hatta iniş yollarda
vâsıtayı tahrik eden motorun jeneratör olarak çalışarak
enerji kaynağını beslemesi, elektrikli vâsıtaların
diğer faydalanndandır. Bunlara rağmen motoru
besleyen akümülatörlerin hacim ve ağırlık olarak
çok büyük olması akümülatör ömrünün az, fiyatının
fazla olması ve bu vâsıtanın fazla sürat yapamaması,
mahzurlarıdır. Saatte 80 km hızla giden bir elektrikli
vâsıtanın menzili 110 km olmakta ve motoru besleyen
bataryanın dolması için bir gece gerekmektedir.
Kalkıştaki âni hareketler, elektronik kontrol
sistemleriyle yumuşak hâle getirilse de elektrikli vâsıtalar
programlı işler için uygun olup, âni isteklere
cevap verebilmesi bakımından pek elverişli değildir.
Fakat enerji kaybının önlenmesi bakımından
diğer vâsıtalara göre çok üstündür.
1900’lerde Avrupa’da tutulmaya başlayan elektrikli
vâsıtalar, içten yanmalı motorların gelişmesiyle
yerini bunlara bırakmıştır. Günümüzde havâî
hatlarla beslenen doğru veya alternatif akımla çalışan
elektrikli trenler, otobüsler mevcuttur. Hatsız
elektrikli otomobil, kamyon, otobüs için çalışmalar
devâm etmektedir. Hatta 60 km/saat’a yakın
hızla çalışabilen 50 kişilik otobüsler yapılmıştır.
Elektrikli otomobillerde hız 60 km/saat,
menzil 150 kilometreyi geçmiş durumdadır.
Akümülatörün pahalı olması, hızın düşük olması,
dolma zamânının hayli yüksek olması gibi
problemleri ortadan kaldırmak için dizel elektrikli
vâsıtalar yapma yoluna gidilmiştir. İlk dizel elektrikli
lokomotif Ford şirketi tarafından yapıldı.
Bu lokomotifte bir dizel jeneratör grubu, elektrik
motorunu besleyen akümülatörleri devamlı doldurmaktadır.
İnişlerde ise motor ters çalışıp akümülatörü
beslemektedir.