PANAMA

PANAMA
DEVLETİN ADI…………….Panama Cumhûriyeti
NÜFÛSU………………… …. …… ……. ………2.515.000
BAŞŞEHRİ…….. ……………….. ……Panama City
YÜZÖLÇÜMÜ………… ………………… 77.082 Km2
RESMÎ DİLİ………… ……………………….İspanyolca
DÎNİ…………………………:…..,…………… ……Katolik
PARA BİRİMİ……………………………. …. ,…Balboa
Kuzey Amerika kıtası ile Güney Amerika kıtasını
birleştiren uzun ve dar bir kara köprü üzerinde
bulunan bir devlet. Orta Amerika’nın en güneydoğusunda,
7° 12′ ve 9° 39′ kuzey enlemleriyle 77° 09′
ve 83° 05′ doğusunda, 05′ batı boylamları arasında
yer alan ve yaklaşık olarak boylu boyunca yayılmış
“S” harfine benzeyen bir şekle sâhiptir.
Târihi
Panama topraklarında, 16. yüzyılın başına kadar
bir takım Kızılderili kabileleri hayat sürmekteydi.
Bu Kızılderililer kendilerine has bir kültürden
ziyâde, Peru ve Meksika’daki kabilelerin
idâresine bağlıydılar. İspanyol Rodrigo de Bastidas,
1501 yılında ülke kıyılarına ulaşan ilk AvrupalI
oldu. 1510 târihinde ülkenin şimdiki para biriminin
ismini aldığı Vasco Nunez de Balboa, boğazı
geçerek, Pasifik Okyanusunu bulmuş oldu.
Balboa, şimdi Kolombiya’da kalan Uraba Körfezinin
batısındaki Darien yerleşme bölgesini kurdu.
Panama, 1821 yılına kadar bir İspanyol kolonisi
olarak kaldı. Bu târihte Kolombiya ile birleşti.
1903 yılında Kolombiya’dan yeniden ayrılarak
bağımsızlığını îlân etti. Bağımsızlığını kazanmasında
ABD’den büyük destek gördü ve tanındı.
Buna karşılık, Panama, Kanalın kontrolünü
ABD’ye bıraktı.
“Hay-Bunau-Varilla” adıyla bilinen bu antlaşma,
ülkelerin bağımsızlık sonrası ilk siyâsî antlaşmasıdır.
1904 yılında ilk Panama Anayasasıhazırlandı ve Manuel Amador Guerrero ilk devlet
başkanı seçildi.
Bundan sonra Panama 20. yüzyıl târihinin en
renkli simâsı Arnulfo Arias oldu. Ayrı ayrı zamanlarda
üç defâ çeşitli yollarla başkanlığı ele
geçirdi. Fakat 1968 askerî darbesiyle tamâmen
ortadan kaldırıldı.
1964 yılında ülkede büyük bir ayaklanma oldu.
Ayaklanmanın sebebi 1903 târihli anlaşmanın maddeleri
ve bölgedeki ABD ve Panama bayrakları ile
ilgiliydi. Bu olaylar en sonunda kanlı olarak bitti.
Bundan sonra 1967, 1974 ve 1977 yılında yeni
anlaşmalar yapıldı. Bu anlaşmalara göre: “ABD
bölgeden 1999 yılma kadar çekilecek ve kanal tedricen
Panama’ya devredilecek.” Burada kanalın
“geçici tarafsızlığı” garanti altına alındı. Kanal Bölgesi
böylece Panama toprakları bünyesine katıldı.Panama hükümeti kanaldan gelir elde etmek
için geçiş ücretlerini düşük tutarak, bölgenin milletlerarası
bir bankacılık merkezi hâlini almaşım sağladı.
İç karışıklıklar ve yönetimin ABD’ye karşı tutumları
yüzünden 20 Aralık 1989’da Amerika, Kanalı
korumak üzere Panama’ya askerî müdâhalede
bulundu. Daha sonra yapılan görüşmeler neticesinde
sayıları on bine ulaşan Amerikan askeri, kademeli
olarak bölgeden geri çekilerek ve kanalın denetimini
resmen Panama’ya bırakması kararlaştırıldı.
15 Kasım 1992’de yapılan 58 maddelik reform paketine
halk güven oyu vermemesi üzerine muhâlefet,
yeni bir anayasa hazırlamak üzere kurucu meclis
için seçimlere gidilmesi çağrısında bulundu. Ülkede
karışıklıklar hâlâ devam etmektedir (1994).
Fizikî Yapı
Panama, Orta Amerika’nın en güneydoğusunda
yer alır. Doğusunda Kolombiya, güneyinde Pasifik
Okyanusu, batısında Kosta Rika ve kuzeyinde
Karayib Denizi bulunur. Şekil îtibâriyle uzunlamasına
yayılmış “S” harfine benzer. Ülkenin ortasında
yer alan Panama Kanalı, Kuzey Amerika
ile Güney Amerika kıtalarının birleştiği noktadır.
Yaklaşık olarak 77.082 km2lik bir yüzölçüme
sâhiptir. Ülkenin uzunluğu aşağı yukarı 670 km ve
genişliği 51 ila 81 km civânndadır. Panama Kanalı,
Karayib Denizinden güneydoğuya doğru Pasifik
Okyanusuna akar. Ülkenin kuzeyindeki kıyılara,
Atlantik Kıyıları ve Azuero Yarımadasının mevcudiyetiyle
daha uzun olan güney kıyılarına ise Pasifik
Kıyıları denir.
Ülkenin en önemli fizikî özelliği, Amerika
kıtasını taksim eden su bölüm hattını (Continental
Divide) teşkil eden dağ omurgasıdır. Bu omurganın
Kosta Rika’dan Kanal’a kadar uzanan bölümüne
Merkezî Cardillera denir. Batıda yaklaşık
3000 m yükseklikte olan bu dağlar Kanal’a doğru
900 m’ye kadar düşer. Kanal’ın sağından Atlantik
kıyısına kadar olan bölüme Cordillera de San Bias
ve daha doğudaki kısma ise Serrania del Darien
denmektedir. Buradaki dağlar ortalama 1800 m
yüksekliğe sâhiptir. Chiriqui (Baru) Volkanik Dağı
yaklaşık 3478 m yükseklikte olup, ülkenin en
yüksek yeridir. Merkezî Cordillera ile Pasifik Kıyısı
arasında Kosta Rika sınırına yakın bir yerdedir.
Ülkenin diğer dağlık bölümleri Azuero Yarımadası
ile güneydoğuda Darien Tepeleridir. Arâzinin
% 13’ünü mevcut dağlar meydana getirir.
Geri kalan % 87’si yayla görünüşündedir.
Panama, irili ufaklı 500’den fazla akarsuya
sâhiptir. Bu köprü ülkenin etrâfında birçok ada
mevcuttur. Bunlardan başlıca büyük olanları; kuzey
kıyılarında, Bocas del Toro Takımadaları, San
Bias, İnci, Taboga Adaları ve bir sürgün yeri olan
Coiba Adasıdır.İklim
Panama, umûmî olarak sıcak bir iklime sâhiptir.
Bâzı zamanlar günlük veya mevsimlik ısı değişiklikleri
de olur. Ülkede iki mevsim vardır:
Ocaktan nisan ayma kadar kara, sıcak tropikal iklim
ve mayıs-aralık arası yağışlı dönem. Ortalama
sıcaklık 27°C civârı olup, oldukça nemli bir hava
mevcuttur. En yağışlı ve soğuk ay kasımdır. En sıcak
ay ise mayıs ayıdır.
Atlantik Kıyıları yaklaşık 10 ay yağış alır.
Yıllık yağış ortalaması 2500 ilâ 3000 mm’dir. Pasifik
Kıyılarında ise yağışlı dönem 8 ay kadar
olup, yıllık yağış ortalama 1700 ilâ 2100 mm’dir.
Yılın değişik zamanlarında aralıklı olarak
Karayip Denizinden gelen rüzgârlar ve yıl sonuna
doğru nemli Pasifik rüzgârları ülkeyi dayanılamayacak
derecede sıcak bir iklimden korur. Los
Santos Herrera bölgeleri 1300 mm civarında aldıkları
yağış ortalamasıyla, ülkenin en kurak ve az
yağış alan bölgeleridir. Pasifik kıyılarındaki bâzı
bölgelerinde de kuraklıklar görülür. Ayrıca ülkede
bâzı zamanlar kasırgalar meydana gelir.
Tabiî Kaynaklar
Panama, dünyânın en sık ormanlarının mevcut
olduğu ülkelerden biridir. Karayib Kıyısının
sık tropikal ormanları, Pasifik boyunca yapraklarını
döken ormanlara kadar uzanır. Dağlar yüksek
yağıştan dolayı yoğun bir bitki örtüsüyle kaplıdır.
Mevcut bu bitki örtüsü içerisinde yaklaşık
2000 çeşit tropikal bitki yetişir. Tropikal ormanların
ağaçları bir çeşit kırmızı ve hoş kokulu tropikal
ağaç olan gülağacı ve mahun gibi oldukça
kıymetli odunu olan ağaçlardan meydana gelmiştir.Panama, çok sayıda nehre sâhiptir. Bunlardan
ve mevcut su potansiyelinden hidroelektrik
enerji ve balıkçılık gibi önemli gelirler elde edilmektedir.
Panama’da geniş mineral kaynakları vardır.
Bunlardan en önemlisi Cerro Colorado’da çıkarılan
bakır mâdenidir. Diğer önemli mineral, çimento
imâlinde kullanılmakta olan kireçtaşıdır.
Nüfus ve Sosyal Hayat
Panama, yaklaşık olarak 2.515.000 civânnda bir
nüfûsa sâhiptir. Nüfus artışı % 3 civârındadır. Nüfûsun
% 52’si şehir merkezlerinde yaşar. Panama nüfûsunun
% 70’i Mestizo, % 5’i Kızılderili, % 15’i batılı
Kızılderili ve % 10’una yakın bir bölümü de
Asyalı KafkasyalIlardan meydana gelir. Ayrıca bir
miktar beyaz da mevcuttur. Büyük bölümü meydana
getiren Mestizolar İspanyol-Kızılderili melezi insanlardır.
Nüfûsun zenci kesiminin % 60’ı Jamaika
ve diğer adalardan getirilen esir insanların devamıdır.
Kızılderililer ise, esas olarak üç ana kabileye
ayrılırlar: Cuna, Guayami ve Choco kabilesi.
Ülkede resmî dil İspanyolcadır. İngilizce oldukça
yaygın bir dildir. Kızılderililerin bir kısmı
yerli dillerini kullanırken, diğer kısmı İngilizce konuşmaktadır.
Panamalıların % 90’ı Katolik ve % 6 ‘sı Protestandır.
Ayrıca bir miktar Müslüman da mevcuttur.
Yerli kabile dinleri hemen hemen kalmamıştır.
Halkın çoğu Pasifik kıyılarında yaşar. Atlantik
kıyıları ise, verimli toprakları olan Chiriqui
Yüksek Yaylası hâriç, seyrektir.
Halkın % 85’e yakın bir bölümü okur yazardır.
Panama Üniversitesi ve Özel Santa Maria la Antigua
adlı iki üniversite mevcuttur.
Panama City, ülkenin başşehri olup en büyük
kültür ve ticâret merkezidir. Diğer önemli şehirleri
Colon ve David şehirleridir. Panama City, Orta
Amerika târihini aksettirecek yapılarla ve târihî
müzelerle doludur. Ayrıca şehir Kolombiya İdâresinin
izlerini de taşır.Panama, kullanma hakkını elde ettiği Panama
Kanalı vâsıtasıyla hayat standardı yükselmiş bir ülkedir.
Hem şehirli ve hem de kır hayâtı yaşayan nüfûsun
ekonomik geliri nispeten yüksektir.
Siyâsî Hayat
Panama’nın hükümet tipi, Merkezî Cumhûriyettir.
Devlet Başkanı aynı zamanda hükümet başkamdir.
Milletvekillerinden (şehir temsilcilerinden)
teşkil edilmiş bir Millet Meclisi bulunur. İdârî sistem,
dokuz il ve bir serbest bölgeden meydana
gelir. Bunlar batıdan doğuya doğru sırasıyla Bocas
del Toro, Chiriqui, Veraguas, Los Santas, Herrera,
Coclee, Colon, Panama City ve Darien’dir. San
Bias Kızılderililere tahsis edilmiş ayrı bir bölge
olup ülkenin kuzeydoğusunda yer alır. Panama
BM’ye üye bir ülkedir. ABD ile yaptığı 1977 anlaşmasına
göre, Panama Kanalının kullanma hakkını
elde etmiştir.
Ekonomi
Panama iki ekonomiye sâhip bir ülkedir: Birincisi
iç bölgelerde gelişmiş tarım ekonomisi, diğeri
ise Kanal’m terminal merkezleri olan Panama
City ve Colon’da gelişmiş ticâret ekonomisidir.
Çalışan nüfûsun % 30’u tarım alanında uğraşır.
Topraklarının sadece % 7’si tahıl üretimine
müsâittir. Ayrıca % 16’ya yakın bir bölümü çayır
ve otlak arâzidir. Diğer çalışan nüfûsun % 30’a
yakın bir bölümü de endüstri ve ticâret alanmda çalışır.
Ekilebilir arâzi ancak % 5’tir. Yetiştirilen
başlıca ürünler; muz, şekerkamışı, kahve, portakal,
domates, yerelması, kakao, mısır ve kokanattır.
Hayvancılık bakımından çoğunlukla sığır yetiştirilir.
Balık üretimi her geçen sene artmaktadır. En
çok karides avlanır.
Panama, bir milletlerarası bankacılık merkezidir.
Panama Kanalı, petrol gemilerinin kısa sürede
yerine ulaşabilmesi için lüzumlu en kısa yol
üzerindedir. Dolayısıyle ülke kanaldan ve petrol rafinerilerinden
büyük gelirler elde etmektedir. İmâlât
sanâyiinin yerli üretime katkısı % 50 civarındadır.
En büyük imâlât endüstrisi petrol rafinericiliğidir.
Ayrıca gıdâ, meşrubat ve tütün endüstrileri
de mevcuttur.
Karides, tonbalığı gibi çeşitli deniz ürünleri,
şeker, muz en önemli ihrâcât ürünleridir. Ayrıca
süt, meyve, kahve, meşrubat, et, kümes hayvanlan,
domates ve sigara da satılmaktadır.
Ham petrol en önemli ithâl maddesidir. Bundan
başka makine, otomobil, çeşitli gıdâ maddeleri
ve ilâç diğer önemli ithâl ürünleridir. Daha çok Venezüella,
Ekvador ve ABD ile ticârî münâsebetlerde
bulunur.
Panama, turizmden büyük gelirler elde eden
bir ülkedir. Stratejik coğrafî mevkii ve Panama Kanalının
bunda büyük rolü vardır. İki uzun kenannm
iki büyük okyanusla örtülmesi ve kıyıların denizsporlarına müsâit oluşu, Panama City’nin bir milletlerarası
yerleşim merkezi hâlinde oluşu, turist
akınmın artmasının en önemli sebepleridir.
Panama, dünyanın en büyük deniz ticâret filolarından
birine sâhiptir. Fakat gemilerin çoğu
yabancı bandıralıdır. Çok gelişmiş bir hava ulaştırma
sistemi vardır. Demiryolları azdır. Ülkeyi
baştanbaşa kateden iki büyük karayolu oldukça
gelişmiştir. Karayollarının uzunluğu 10.015 km
olup, bunun 2150 km’si asfalt, 850 km’si ise otobandır.
Demiryollarının uzunluğu 402 km’dir.