PLEBİSİT

PLEBİSİT; Aim. Volksabstimmung (f), Plebiszit
(rı), Fr. Plebiscite (m), İng. Plebiscite. Bir yöneticinin,
bir hükümetin seçilmesi milletlerarası bir
arâzi meselesinin çözümlenmesi, bir antlaşmanın
uygulanması; bir bağımsızlık veya bir başka devlete
katılma kararının alınması; iç politikaya âit bir
problemde tercihin belirlenmesi gibi gâyelerle bir
ülke veya bir bölgenin alternatif siyâsî programlar,
teklifler arasındaki kânûniliği kabul etmeleri veya
reddetmeleri için yapılan halk oylaması. Halk
oylamasının bir şekli de referandumdur (Bkz. Referandum).
Plebisit ve referandum biraz farklı olmakla
berâber birbiri yerine kullanılabilmektedir.
Plebisit, demokratik halk oylamasından farklı
bir özellik taşır. Hükümetler, plebisiti çoğunlukla,
siyâsî partileri devre dışı bırakarak doğrudan
halka başvurma yolu olarak kullanır.
Plebisit, teşkilatlı ve partili muhâlefeti etkisiz
hâle getirerek halk üzerinde hâkimiyet kurma imkânı
verdiğinden, iktidarlarını meşrulaştırmak isteyen
totaliter rejimlerce de kullanılabilmektedir.
Hitler iktidâra gelişinde ve iktidarını pekiştirmek
için plebisitten faydalanmıştır.
Aslı Eski Roma’da pleb meclislerinin aldığı karar
mânâsındaki plebiscifum’a dayanan plebisit,
Fransa’da 1789 devrimi sonrasında halk hakimiyetinin
bir ifâdesi olarak görüldü ve yaygınlık kazandı.
Daha sonraları milletlerarası problemlerin
çözümünde de kullanıldı.
İstiklal Harbinden sonra sınırlarımız dışında
kalan Hatay’da Cemiyet-i Akvam’m kontrolünde,
15 Nisan 1938’de plebisit başladı. Fakat kanlı bir
safhaya girdiği için devâm edilmedi. Bundan sonra
22 Temmuz-1 Ağustos târihleri arasında sükûnetle
yapıldı. Netîcede 35.847 Türk, 11.319 Alevî,
554 Ermeni, 1845 Arap, 2098 Rum Ortadoks ve
395 çeşitli seçmen ortaya çıktı. Böylece burada Hatay
Cumhûriyeti kuruldu.
Hindistan ile Pakistan arasındaki 1947 Keşmir
Anlaşmazlığı üzerine Birleşmiş Milletler, burada bir
plebisit yaparak, halkın ne tarafa katılması isteğinin
tespitine karar verdi. Halkın çoğu Müslüman olduğundan
Pakistan’ı tercih edecekleri açıkça belliydi.
Hindistan plebisite yanaşmadı. 1957’de Keşmir’i
kendisinin bir parçası sayarak işgâl etti. Bu günlerde
Keşmir konusu tekrar gündeme gelmiştir. Keşmir
aldığı bir kararla bağımsızlığını îlân ettiğini bildirdi.