LAOS

LAOS
DEVLETİN ADI………….Laos Demokratik Halk
………………………………………………….. Cumhûriyeti
BAŞŞEHRİ…………………………. ………. ..Vientiane
NÜFÛSU………………………. ………… …..4.409.000
YÜZÖLÇÜMÜ……………. …… ………236.800 km2
RESMÎ DİLİ……………. …………………….Lao dili
DÎNİ………………………………………………… Budizm
PARA BİRİMİ…………. … ………………………….Kip
Güneydoğu Asya’da Çin Hindi Yarımadasında
bulunan bir ülke. Kuzeyinde, Çin; doğusunda,
Vietnam; güneyinde, Kamboçya; batısında, Tayland
ve Birmanya yer alır.
Târihi
Çin Hindi Yarımadasına göç eden Laos halkının
asıl vatanı, Çin’dir. Laos’un, 14. asırdan önceki
târihi hakkında vesîka yoktur. İlk Laos krallığı,
14. asır ortalarına doğru kurulmuştur. 1453 senesinde
Fraya Fa Ngum, Lanxang (milyonlarca fil)
krallığını kurdu. On altıncı asrın sonunda bu krallık,
“İngiliz Milletler Topluluğu”nun bir üyesi (sömürgesi)
oldu.Ülkede patlak veren bir iç savaş neticesinde
krallık, Kraliyet Devleti ve Şampasak Prensliği olmak
üzere ikiye bölündü. On dokuzuncu yüzyıl başında
Kraliyet devleti, Siyam’la birleşti. 1893 yılında imzâlanan,
Fransız-Siyam Antlaşması ile Siyam’la birlikte
Laos da Fransa’nın bir sömürgesi hâline geldi.
1942 senesinde Japonlar, Mekong Nehri ve çevresini
ele geçirdi. İkinci Dünyâ Harbi sonunda Japonya
mağlub olunca, Mayıs 1946’da Laos, bağımsızlığını
îlân etti. Fransa buna engel olmak istediyse
de başarılı olamadı. 1953 yılında Fransa ve ABD,
1962 senesi Temmuz ayında yapılan Cenevre Milletlerarası
Konferansında ise bütün ülkeler Laos’un
bağımsızlığını tanıdı. 1963 Nisanına doğru ülkede
karışıklıklar başgösterdi. Uzun koalisyon hükümetleri
sonunda, komünizm yanlısı Potent-Lao,
1975’te Laos Demokratik Halk Cumhûriyetini kurdu.
Günümüzde hâlâ komünist idâre başta bulunmakta
olup, sosyalist yönetime geçmesinden bu yana
ilk seçim 1989 Martında yapılmıştır.
Fizikî Yapı
Laos’un büyük bölümü ormanlık ve dağlıktır.
Doğuya doğru 2700 metre yüksekliğe ulaşan Anmamite
Cordillerası (dağ silsilesi), kuzeydoğu hâriç
ülkenin Vietnam’la hudûdunu teşkil eder. Güneydeki
sıra dağlar, takriben 1500 metrelik bir
yüksekliğe erişir. Derin geçitler ve dar vâdiler,
dağları birbirinden ayırır. Güneyde Balovenler
Yaylası ve Luang Prabang yakınında Jarlar Ovası
gibi bâzı yüksek yaylalar bulunur.
Mekong Nehri, ülkenin batı sınırının büyük
bölümünü teşkil eder. Bütün Laos, kuzeydoğu uç
kısmı hâriç, Mekong Havzası boyunca uzanır. Bu
nehir, Laos’un ulaşımında önemli bir yer tutar. Mekong
Nehrine karışan kollar, Nam Thai ve Nam
Hai nehirleridir. Mekong Nehri ve kollan etrâfmdaki
ovalar, güneyde oldukça geniştir. Her ne kadar Vientiane’de
önemli bir ova bulunuyorsa da, nehrin orta
kesimine yakın yerlerde ovalar daha sınırlıdır.
İklim
Laos’un iklimi sıcak ve nemli olup, subtropikal
ve tropikal iklim arasında değişir. Mayıs ayından
ekim ayma kadar muson yağmurları yağar.
Rüzgar, güneybatıdan estiği zaman, aylık yağış
miktarı, 280-300 mm’dir. Fakat, kışın rüzgâr ters
yönden estiği için, bu miktar 13 mm’ye düşer. En
fazla yağış. Balovenler Yaylasında görülür. Burada
yıllık yağış miktarı, 4000 mm’nin altına düşmez.
Sıcaklığın en fazla olduğu aylar, nisan ve mayıstır.
(32°C-38°C). Sıcaklığın en düşük olduğu ocak
ayında kuzeydeki dağlarda ısı -3°C’ye kadar düşer.
Tabiî Kaynaklar
Laos, mâden bakımından pek zengin olmamakla
birlikte, kalay ve demir, önemli ölçüde çıkarılmaktadır.
Bundan başka bakır ve kurşun çıkarılan ülkede,
antharasit ve petrol de bulunmaktadır.Laos, diğer tropikal iklim bölgesindeki ülkeler
gibi ormanlarla kaplıdır. Ülkenin % 70’i ormanlıktır.
Ormanlarda filler, leoparlar, kaplanlar,
panterler, zehirli kertenkeleler, kobralar, timsahlar,
çeşit çeşit kuşlar ve böcekler bulunur.
Nüfus
Nüfûsu 4.409.000 olan Laos’un nüfus yoğunluğu,
km2 başına 16’dır. Laos halkının yarısını
meydana getiren Lao asıllılar, komşu Tayland
halkına, dil ve orijin bakımından benzerlik gösterirler.
Daha gelişmiş ve modern olan Mekong
Nehri ovasındaki halk, kuzeyde olup, nüfusun
% 15’ini meydana getiren Tal asıllı halktan hem
yaşayış hem de şekil bakımından farklılık gösterir.
Nüfusun % 10 kadarı, Çin’in güney kesiminde
yaşayan Meo ve Man halklarıyla aynı menşeye
(köke) sâhiptir. Bunlar, Lao ve Tai halkına
pek benzemezler. 900 m yüksekliğindeki kuzey
kısmın dağlık bölgesindeki tek tük köylerde yaşarlar.
Ülkenin geri kalan halkı, çeşitli topluluklardan
meydana gelmiştir ve bir Kamboç şivesi
olan, Mont-khmer şivesini konuşurlar. Bunlar
dağlık bölgelerde yaşarlar. Zirâatle uğraşırlar.
Laos’taki diğer halk bunlara Kha (köle) demektedir.
B
udizm, Laos’un resmî dînidir. Phi adındaki
başka bir inanç da, ilkel kabileler arasında yaygındır.
Lao menşeli olmayanlar, genellikle Budist
değildir.
Halk, ekseriyâ kırsal kesimde yaşar. Şehircilik
geri durumdadır. Vientiane en büyük şehir ve
başkent olup, nüfûsu 150.000’dir. Bütün gelişmiş
bölgeler ve önemli şehirler, Mekang Nehri etrâfında
veya yakınındadır.
Laos’un resmî dili, Lao dilidir. Ülkede 1946 yılından
beri eğitime önem verilmesine ve 1951’de
mecbûri eğitim konulmasına rağmen, eğitim seviyesi
çok düşüktür.Siyâsî Hayat
Laoslularm çoğunun siyâsî hayatla alâkaları
yok gibidir. Siyâsî faâliyetlerle, sâdece yüksek tabaka
ilgilenmekte ve partiler, liderlerin etrâfmda
kümelenen insanların meydana getirdiği teşkilâtlardan
başka bir şey değildir. Uzun süren siyâsî istikrarsızlık
sonucunda, Pathet Lao iktidârı ele geçirerek
1975’te Laos Demokratik Halk Cumhûriyetini
kurmuştur. Bu târihten sonra ilk seçim 1989
Martı’nda yapılmıştır.
Anayasaya göre yasama yetkisi mahallî hükümet
organlarının seçtiği 264 üyeden meydana
gelen Halk Temsilcileri Ulusal Kongresindedir.
Siyâsî hayatta en yüksek kademe, İçişleri Bakanı
tarafından tâyin edilen vâlilerin idâre ettiği 20
eyâletten meydana gelen mahallî hükümettir. Bâzı
durumlarda tâyinler geleneklere göre yönetilen
mahallî âilelerin üyelerine bırakılır. Eyâletler
Kantonlara, bunlar da birçok köylere ayrılmıştır.
Kabîle hayâtının sürdüğü yerlerde, köy liderleri
genellikle mahallî otoritenin de başkamdir ve özel
idârî kademelere tâyin edilebilirler.
Kuzeyde dağlık bölgelerde yaşayan Meo halkına,
mecliste özel olarak temsil edildikleri gibi,
özel mahallî otonom sistem verilmiştir.
Ekonomi
Laos halkının % 90’ı tarımla uğraşan, tarımı yiyecek
maddelerine ve özellikle pirince dayanan bir
ülkedir. Tarıma elverişli olan arâzinin büyük bölümü
pirinç tarlaları ile kaplıdır. Yaklaşık 50.000
tonun üzerinde pirinç üretilir. Üretilen pirinç üreticiler
tarafından tüketildiğinden dolayı, şehirli
halk için pirinç ithal edilmektedir. Pirinçten başka
mısır, pamuk, kahve, tütün, kenevir, çeşitli baharat
ve haşhaş üretimi yapılmaktadır. Yağ ihtiyacı
köylerde hindistancevizinden sağlanmaktadır.
Laos’ta hayvancılık, gelişme imkânına sâhip
bir sektördür. Güneyde sistemli olarak büyükbaş
hayvan yetiştirilir. Kümes hayvanları ve evcil fil
de yetiştirilir. Dağlarda vahşî hayvan avcılığı yapılır.
Mekang Nehri kıyısında oturanların bir kısmı
balıkçılık yapmaktadır.
Laos, bağımsızlığını îlân ettiğinden bu yana ticâreti
açık vermekte olan bir ülkedir. Dış ticâret
münâsebetleri çok sınırlıdır. Sâdece komşu ülkelerle,
Japonya ve ABD ile ticâret yapar. Kalay,
pamuk, deri, kereste, kakule, aselbent sakızı, ağaç
lakı ve gri kahve ihraç eder. İhracâtının yansını kalay
teşkil eder. Dışarıdan tekstil ürünleri, gıdâ
maddeleri, tütün, petrol ve makina satın alır. Gelirlerinin
% 60’ını dış yardımlar meydana getirir.
Kaçakçılık, özellikle haşhaş kaçakçılığından 12
milyon dolara yakın bir gelir sağlamaktadır.
Laos sanâyi yönünden geri kalmış bir ülkedir.
Ülkede sâdece el sanatları mevcut olup, bunlar
da ilkel metodlarla yapılmaktadır. Bununla birbirlikte,
az da olsa sigara, kibrit ve sandal îmâlâtı yapılmaktadır.
Dış yardımlarla 1971’de kurulan Nam-
Ngum hidroelektrik santrali ve barajı ülkenin elektrik
ihtiyacı için yetersizdir.
Ulaşım: Laos’ta hiç demiryolu yoktur. 7000
km’nin üzerinde olan karayollarının çoğu toprak
olup, yağmurlu havalarda yolların çoğunda ulaşım
mümkün olamamaktadır. Akarsu ulaşımı daha
çok kullanılmaktadır. Büyük şehirlerde (Vientiane,
Pakse, Luang, Prabang, Seno) bulunan havaalanlan
ile hava ulaşımı sağlanmaktadır.